1. Ikigai – Lý do để sống và nguồn gốc sâu xa từ văn hoá Nhật Bản
Ikigai (生き甲斐) là một khái niệm đặc biệt trong văn hoá Nhật Bản, có thể hiểu đơn giản là “lý do để sống”, “động lực để thức dậy mỗi sáng” hay “ý nghĩa cuộc sống”. Khác với các triết lý phương Tây thiên về mục tiêu lớn lao, Ikigai tập trung vào những điều đơn giản, nhỏ bé nhưng có ý nghĩa sâu sắc trong cuộc sống hằng ngày.
Nguồn gốc của Ikigai có từ thời kỳ Heian (794-1185), khi người Nhật đã bắt đầu dùng từ này để mô tả niềm vui sống – dù là đến từ những điều bình dị như pha trà, chăm sóc vườn, hay trò chuyện cùng hàng xóm. Ở Okinawa – nơi có tuổi thọ trung bình cao nhất thế giới – người dân sống gắn bó chặt chẽ với “lý do để sống”. Họ không nghỉ hưu hoàn toàn mà tiếp tục tham gia vào các hoạt động có ích cho cộng đồng, giữ tinh thần lạc quan và tích cực mỗi ngày.
Đây không chỉ là một khái niệm tinh thần. Nó đã trở thành nền tảng của lối sống bền vững, hạnh phúc và khỏe mạnh. Đó là lý do vì sao Ikigai ngày càng được quan tâm trên toàn cầu trong bối cảnh cuộc sống hiện đại ngày càng căng thẳng và mất phương hướng.
2. Vì sao Ikigai quan trọng và tác động tích cực đến cuộc sống hiện đại
Trong một thế giới mà con người ngày càng cảm thấy lạc lõng, khủng hoảng danh tính hoặc thiếu động lực, Ikigai xuất hiện như một chiếc la bàn định hướng nội tâm, giúp chúng ta tìm thấy câu trả lời cho những câu hỏi quan trọng: “Tôi sống vì điều gì?”, “Điều gì khiến tôi thật sự hạnh phúc?”
Không giống những công cụ phát triển bản thân khô khan hay lý thuyết sáo rỗng, Ikigai dễ áp dụng, thực tế và mang lại lợi ích lâu dài. Dưới đây là những lợi ích nổi bật khi bạn tìm thấy Ikigai:
- Giảm căng thẳng, lo âu: Khi sống có mục tiêu và ý nghĩa, bạn ít bị xao nhãng và lo lắng không rõ nguyên nhân.
- Tăng sự kiên trì và bền bỉ: Động lực nội tại mạnh mẽ giúp bạn vượt qua thử thách trong học tập, công việc và cuộc sống.
- Cải thiện chất lượng cuộc sống: Người có “động lực để thức dậy mỗi sáng” thường chăm sóc bản thân tốt hơn, có các mối quan hệ chất lượng hơn và nhìn đời tích cực hơn.
- Gia tăng tuổi thọ và sức khỏe: Nhiều nghiên cứu đã chứng minh mối liên hệ giữa Ikigai và tuổi thọ, đặc biệt trong các cộng đồng sống thọ tại Nhật Bản.
Nhờ tác động đa chiều ấy, ngày nay khái niệm “ý nghĩa cuộc sống” không chỉ được ứng dụng trong cuộc sống cá nhân mà còn trong huấn luyện nghề nghiệp, trị liệu tâm lý và phát triển tổ chức doanh nghiệp.
3. 4 yếu tố tạo nên Ikigai bền vững
Ikigai không phải là một đích đến cố định, mà là điểm giao thoa giữa bốn yếu tố cốt lõi trong cuộc sống mỗi người: đam mê, năng lực, sứ mệnh, và thu nhập. Khi bốn yếu tố này cùng hiện diện, bạn sẽ tìm thấy một “vùng giao nhau” nơi công việc, giá trị sống và hạnh phúc kết hợp hoàn hảo – đó chính là Ikigai. Dưới đây là phân tích chi tiết về từng yếu tố cấu thành Ikigai:
3.1. Điều bạn yêu thích (What you love) – Đam mê
Đây là phần cốt lõi giúp bạn cảm thấy cuộc sống có màu sắc và ý nghĩa. Đó có thể là viết lách, vẽ tranh, trồng cây, chăm sóc người khác hay du lịch… Điều quan trọng là khi bạn làm điều này, bạn thấy tỏa sáng, không bị chán nản và cảm nhận được niềm vui thực sự từ bên trong.
Việc lắng nghe trái tim và xác định đam mê không chỉ giúp bạn sống hạnh phúc hơn mà còn là động lực bền vững khi bạn gặp khó khăn trong hành trình tìm ra Ikigai.
3.2. Điều bạn giỏi (What you are good at) – Năng lực
Không phải tất cả đam mê đều có thể trở thành Ikigai nếu thiếu năng lực thực tế. Đây là kỹ năng, tài năng hoặc kinh nghiệm mà bạn đã tích lũy qua học tập, làm việc hoặc trải nghiệm cuộc sống.
Khi điều bạn yêu thích cũng là điều bạn giỏi, bạn sẽ có sự tự tin, tạo được giá trị thật sự, và dễ dàng duy trì động lực lâu dài. Đó là nền tảng để bạn phát triển Ikigai một cách bền vững thay vì mơ hồ.
3.3. Điều thế giới cần (What the world needs) – Sứ mệnh
Một Ikigai thực sự không chỉ xoay quanh cá nhân mà còn gắn liền với sứ mệnh xã hội – tức là điều bạn có thể đóng góp cho cộng đồng, giải quyết vấn đề của người khác hoặc tạo ra tác động tích cực.
Ví dụ, bạn yêu thích làm nội dung và giỏi kể chuyện – nếu bạn dùng kỹ năng đó để truyền cảm hứng sống tích cực hoặc giáo dục cộng đồng, thì bạn đang gắn kết đam mê với sứ mệnh. Điều này khiến Ikigai của bạn không chỉ có ý nghĩa với bản thân, mà còn lan tỏa giá trị đến người khác.
3.4. Điều có thể nuôi sống bạn (What you can be paid for) – Thu nhập
Dù Ikigai không chỉ xoay quanh tiền bạc, nhưng một Ikigai bền vững cần đảm bảo bạn có thể kiếm sống từ điều mình đang làm. Thu nhập ổn định giúp bạn duy trì cuộc sống, chăm sóc bản thân và tiếp tục theo đuổi sứ mệnh lâu dài.
Điều quan trọng là tìm ra cách kết nối giữa đam mê và nhu cầu xã hội để từ đó tạo ra giá trị đủ lớn – đủ để người khác trả tiền cho bạn, và bạn không phải hy sinh sự ổn định tài chính vì mơ ước.
4. Hành trình khám phá Ikigai của chính bạn
Tìm ra Ikigai là một hành trình cá nhân hóa, không có lộ trình cố định hay công thức chung. Mỗi người sẽ có một cách tiếp cận riêng dựa trên trải nghiệm, giá trị sống và hoàn cảnh cụ thể. Dưới đây là những bước gợi ý giúp bạn bắt đầu hành trình khám phá Ikigai của chính mình một cách hiệu quả và sâu sắc hơn:
4.1 Tự vấn bản thân bằng những câu hỏi cốt lõi
Bắt đầu bằng cách đặt ra những câu hỏi sâu sắc để hiểu rõ hơn về bản thân:
- Điều gì khiến bạn cảm thấy hạnh phúc khi làm?
- Bạn giỏi điều gì và người khác thường khen ngợi bạn về điều gì?
- Những vấn đề nào của xã hội khiến bạn muốn hành động?
- Bạn có thể sống bằng cách nào từ những việc mình yêu thích?
Hãy ghi lại câu trả lời mỗi ngày trong một cuốn sổ tay hoặc bảng Ikigai cá nhân. Việc nhìn thấy câu trả lời bằng hình ảnh trực quan sẽ giúp bạn dễ dàng nhận ra điểm giao thoa của 4 yếu tố cấu thành Ikigai.
4.2 Trải nghiệm đa dạng
Không ai có thể ngồi yên mà tìm thấy Ikigai. Bạn cần chủ động trải nghiệm nhiều lĩnh vực: thử nghề mới, học kỹ năng khác, tình nguyện, cộng tác dự án, v.v. Mỗi trải nghiệm là một bước tiến trong việc định hình Ikigai.
4.3 Lắng nghe từ bên ngoài
Hãy trò chuyện với những người bạn tin tưởng để lắng nghe phản hồi về năng lực và tính cách của mình. Đôi khi người khác có thể nhìn rõ giá trị của bạn hơn chính bạn.
4.4 Tạo bản đồ Ikigai
Tìm ra Ikigai là một quá trình lâu dài, không phải đích đến. Hãy cho bản thân không gian để khám phá, sai sót và điều chỉnh. Sự kiên nhẫn và tự quan sát chính là “la bàn” để bạn từng bước tiến gần hơn đến Ikigai đích thực.
5. Ứng dụng Ikigai vào công việc và đời sống hàng ngày
Sau khi xác định được Ikigai, điều quan trọng là biến nó thành hành động cụ thể trong cuộc sống thường nhật. Ikigai không chỉ là triết lý để suy ngẫm, mà còn là kim chỉ nam giúp bạn sống chủ động và hài hòa mỗi ngày.
Trong công việc, hãy tự hỏi: Công việc hiện tại của bạn đã đáp ứng được bao nhiêu yếu tố trong Ikigai? Nếu chưa đủ, bạn có thể điều chỉnh từ từ: chọn nhiệm vụ phù hợp với thế mạnh, đề xuất dự án gắn với đam mê, hoặc học thêm kỹ năng mới để tiến đến công việc lý tưởng hơn.
Trong cuộc sống cá nhân, hãy sắp xếp thời gian cho những việc khiến bạn thấy hạnh phúc và có giá trị, như làm vườn, viết lách, nấu ăn cho người thân, chia sẻ kiến thức cho cộng đồng… Những hành động nhỏ này chính là cách duy trì Ikigai hằng ngày.
Điều quan trọng không phải là bạn đã sống 100% theo Ikigai hay chưa, mà là bạn có đang tiến gần hơn đến điều đó mỗi ngày hay không. Sự nhất quán trong hành động sẽ tạo nên một cuộc sống ý nghĩa và bền vững theo đúng tinh thần Ikigai.
6. Rào cản thường gặp khi theo đuổi Ikigai
Dù Ikigai là con đường sống đầy cảm hứng, nhưng hành trình này không phải lúc nào cũng dễ dàng. Một số trở ngại phổ biến gồm:
- Áp lực kinh tế: Khi cơm áo gạo tiền là mối bận tâm chính, nhiều người cảm thấy khó theo đuổi điều mình thực sự yêu thích.
- Sự kỳ vọng của người khác: Gia đình, xã hội có thể vô tình đẩy bạn ra xa khỏi Ikigai thật sự của mình.
- So sánh với người khác: Việc chạy theo chuẩn mực thành công của người khác khiến bạn không nhìn rõ giá trị cá nhân.
- Thiếu kiên nhẫn: Ikigai không phải mục tiêu ngắn hạn. Bạn cần thời gian để hiểu và điều chỉnh liên tục.
Cách vượt qua là quay về bên trong, làm rõ điều gì quan trọng nhất với bạn, và xây dựng cuộc sống từ những bước nhỏ nhưng kiên định.
7. Câu chuyện thực tế truyền cảm hứng từ Ikigai
Câu chuyện của Ken Mogi, nhà thần kinh học Nhật Bản, là minh chứng sống động cho sức mạnh của Ikigai. Sau nhiều năm làm nghiên cứu khoa học, ông chuyển hướng sang viết sách và giảng dạy về ý nghĩa cuộc sống – công việc mà ông cho là “Ikigai đích thực” của mình. Từ đó, ông truyền cảm hứng cho hàng triệu người khắp thế giới.
Tại Việt Nam, nhiều bạn trẻ cũng đang sống theo Ikigai bằng cách khởi nghiệp sáng tạo, làm nội dung số, tổ chức sự kiện cộng đồng – những công việc vừa phản ánh đam mê cá nhân vừa tạo giá trị xã hội. Dù hành trình còn nhiều thách thức, nhưng niềm vui sống và cảm giác có ý nghĩa là phần thưởng lớn nhất.
8. Kết luận: Sống trọn vẹn mỗi ngày nhờ Ikigai
Ikigai không phải là một đích đến xa vời, mà là hành trình sống mỗi ngày một cách có chủ đích, ý nghĩa và gắn kết với giá trị cá nhân. Khi bạn sống theo Ikigai, bạn không chỉ tìm thấy hạnh phúc cho riêng mình mà còn lan tỏa năng lượng tích cực đến người xung quanh.
Dù bạn đang ở độ tuổi nào, làm công việc gì, hành trình khám phá “ý nghĩa cuộc sống” vẫn luôn khả thi nếu bạn thật sự lắng nghe chính mình và dám thay đổi. Hãy bắt đầu từ những điều nhỏ nhất, và để Ikigai dẫn đường cho bạn đến một cuộc đời trọn vẹn, bền vững và đầy cảm hứng.
