Hai Lối Giàu Có: Phân Tích So Sánh Sự Giàu Có Vật Chất và Sự Giàu Có Cốt Lõi qua Lăng Kính Triết Lý EhumaH

 

Giới thiệu: Nghịch Lý của Sự Giàu Có trong Thời Hiện Đại

 

Thế giới hiện đại đang đối mặt với một nghịch lý sâu sắc: nhiều xã hội đã đạt đến mức độ thịnh vượng vật chất chưa từng có, nhưng đồng thời, tỷ lệ lo âu, trầm cảm và cảm giác vô nghĩa lại lan tràn một cách đáng báo động.1 Sự mâu thuẫn này đặt ra một câu hỏi nền tảng, một câu hỏi mà nhiều người đang trăn trở: Đâu là sự giàu có đích thực?

Từ câu hỏi này, hai trường phái tư tưởng lớn về sự giàu có đã hình thành, tạo nên một cuộc đối thoại ngầm định hình cách chúng ta sống, làm việc và định nghĩa thành công.

  • Trường phái thứ nhất: Sự Giàu Có Ngoại Tại – Vật Chất. Hệ thống giá trị này định nghĩa sự giàu có thông qua việc tích lũy tài sản hữu hình (tiền bạc, nhà cửa), địa vị xã hội (chức danh, uy tín) và sự công nhận từ bên ngoài. Các thước đo của nó chủ yếu mang tính định lượng và so sánh: mức lương, giá trị tài sản ròng, diện tích nhà, trường con học, v.v. [User Query].
  • Trường phái thứ hai: Sự Giàu Có Nội Tại – Cốt Lõi. Hệ thống giá trị này định nghĩa sự giàu có thông qua việc vun bồi các trạng thái và năng lực bên trong. Các thước đo của nó mang tính định tính và nội tại: sự sâu lắng của bình an, sự phong phú của cảm xúc tích cực, chất lượng của các mối quan hệ, sức mạnh của phẩm giá, sự rõ ràng của mục đích sống và sự uyên bác của trí tuệ. Điều này cộng hưởng trực tiếp với các khái niệm của EhumaH về “giầu cảm xúc tích cực, giầu sự bình an, giầu tình yêu thương…” [User Query].

Để phân giải nghịch lý này và đánh giá một cách toàn diện hai trường phái trên, bài phân tích này sẽ sử dụng hệ thống triết lý toàn diện của EhumaH, đặc biệt là mô hình Hạnh Phúc Bền Vững (HPBV), làm khung phân tích. Mô hình này cung cấp một lăng kính đa chiều để đánh giá đâu là một cuộc sống thực sự thành công và trọn vẹn.4

Luận điểm trung tâm của bài phân tích này là: Sự Giàu Có Nội Tại – Cốt Lõi không chỉ đơn thuần là một lựa chọn thay thế cho Sự Giàu Có Vật Chất, mà nó chính là điều kiện tiên quyết và là nền tảng của sự giàu có vật chất một cách bền vững. Nó là hệ rễ (“gốc rễ”) mà từ đó, một cuộc sống thành công, có mục đích và viên mãn thực sự—điều mà EhumaH gọi là “phiên bản đỉnh cao sinh mệnh”—mới có thể đâm chồi nảy lộc và phát triển vững bền.6

Để cung cấp một mô hình tư duy rõ ràng cho người đọc, bảng so sánh dưới đây sẽ tóm tắt các đặc điểm chính của hai trường phái giàu có.

Bảng 1: Khung So Sánh Hai Trường Phái Giàu Có

Đặc Điểm Trường Phái 1: Sự Giàu Có Ngoại Tại – Vật Chất Trường Phái 2: Sự Giàu Có Nội Tại – Cốt Lõi
Định nghĩa Cốt lõi Tích lũy tài sản, địa vị, và các nguồn lực bên ngoài. Vun bồi phẩm chất, tâm thức, và sự kết nối bên trong.
Thước đo Chính Thu nhập, tài sản ròng, kích thước nhà, chức danh, uy tín trường học. Mức độ bình an, cân bằng cảm xúc, chất lượng mối quan hệ, cảm nhận về mục đích sống.
Nguồn Gốc Hạnh phúc Sự công nhận từ bên ngoài, tiêu dùng, thành tựu vật chất. Các trạng thái nội tại, sự cống hiến, phát triển cá nhân, lòng biết ơn.
Tâm Thức Nền Tảng Tư duy khan hiếm (tập trung vào cái thiếu), so sánh.8 Tư duy đủ đầy (tập trung vào cái đang có), lòng biết ơn.10
Quan Hệ với Thời Gian Hạnh phúc là một đích đến trong tương lai cần phải đạt được (“Khi tôi có X, tôi sẽ hạnh phúc”). Hạnh phúc là một sự thực hành trong hiện tại cần được vun bồi (“Tôi có thể hạnh phúc ngay bây giờ”).
Ẩn Dụ Triết Học Kế hoạch của nhà đầu tư trong câu chuyện Người Chài Lưới Mexico.12 Cuộc sống của người chài lưới.12
Ẩn Dụ theo EhumaH Theo đuổi kết quả bên ngoài mà không vun bồi “Vốn Con Người”. “Tư Duy Đầu Tư” vào “Vốn Con Người”.5

Bảng so sánh này không chỉ làm rõ định nghĩa của hai khái niệm trừu tượng mà còn đi sâu vào các động lực tâm lý và triết lý nền tảng của mỗi trường phái. Bằng cách kết nối chúng với một câu chuyện ngụ ngôn phổ quát và triết lý cụ thể của EhumaH, bảng này đóng vai trò như một bản đồ nhận thức, giúp người đọc định vị và thấu hiểu các luận điểm sẽ được triển khai trong toàn bộ báo cáo.

Phần I: Kiến Trúc của Ảo Tưởng – Giải Cấu Trúc Sự Thống Trị của Giàu Có Vật Chất

 

Phần này sẽ hệ thống hóa việc tháo dỡ niềm tin rằng tích lũy vật chất là con đường chính dẫn đến hạnh phúc, sử dụng các bằng chứng từ kinh tế học, tâm lý học và phê bình xã hội để làm sáng tỏ những hạn chế và chi phí ẩn giấu của trường phái này.

 

Chương 1: Guồng Quay Thích Nghi và Nghịch Lý Easterlin – Bằng Chứng Khoa Học Chống Lại “Nhiều Hơn Nữa”

 

Nghịch lý Kinh tế

Phân tích bắt đầu từ bằng chứng ở cấp độ vĩ mô. Nghịch lý Easterlin (Easterlin Paradox) là một phát hiện kinh tế học quan trọng, chỉ ra rằng: tại một thời điểm nhất định, trong một quốc gia, những người giàu có hơn thường hạnh phúc hơn những người nghèo hơn. Tuy nhiên, khi nhìn vào dòng chảy thời gian, mức độ hạnh phúc trung bình của cả một quốc gia lại không hề tăng lên tương ứng với sự tăng trưởng thu nhập bình quân đầu người trong dài hạn.14 Phát hiện này đã giáng một đòn mạnh vào giả định mặc nhiên rằng tăng trưởng kinh tế đồng nghĩa với tăng trưởng hạnh phúc. Lý do chính giải thích cho sự mâu thuẫn này là

sự so sánh xã hội: hạnh phúc của một cá nhân tại một thời điểm phụ thuộc nhiều vào vị thế tương đối của họ so với những người xung quanh, hơn là mức thu nhập tuyệt đối.15

Cơ chế Tâm lý

Để lý giải “tại sao” nghịch lý này xảy ra ở cấp độ cá nhân, chúng ta cần đến khái niệm Sự Thích Nghi Hưởng Lạc (Hedonic Adaptation), hay còn gọi là “Guồng Quay Hưởng Lạc” (Hedonic Treadmill).19 Nguyên lý tâm lý học này cho thấy con người có khả năng thích nghi rất nhanh với những thay đổi tích cực trong cuộc sống. Một đợt tăng lương, một chiếc xe mới, hay một ngôi nhà lớn hơn có thể mang lại một cú hích hạnh phúc ban đầu, nhưng cảm giác này sẽ nhanh chóng phai nhạt khi điều mới mẻ đó trở thành “bình thường mới”. Mức độ hạnh phúc của chúng ta có xu hướng quay trở lại một “điểm thiết lập” (set point) tương đối ổn định.21 Điều này có nghĩa là việc theo đuổi hạnh phúc thông qua việc tích lũy tuần tự các món đồ vật chất là một cuộc rượt đuổi vô tận và mệt mỏi trên một chiếc guồng quay không bao giờ dừng lại.

Minh họa bằng Ngụ ngôn

Câu chuyện ngụ ngôn về Người Chài Lưới Mexico và Nhà Đầu Tư Ngân Hàng là một minh họa sống động và sâu sắc cho các nguyên lý trên.12 Trong câu chuyện, một nhà đầu tư tốt nghiệp Harvard, bận rộn và căng thẳng, gặp một người chài lưới Mexico ung dung, tự tại. Nhà đầu tư khuyên người chài lưới nên làm việc nhiều hơn, mua thuyền lớn hơn, xây dựng một đội tàu, mở nhà máy đóng hộp, và sau 15-20 năm nỗ lực, ông ta có thể trở thành triệu phú. Khi người chài lưới hỏi “Rồi sau đó thì sao?”, nhà đầu tư trả lời một cách tự hào: “Sau đó ông có thể nghỉ hưu, chuyển đến một làng chài ven biển yên bình, nơi ông có thể ngủ nướng, câu cá một chút, chơi với con, ngủ trưa cùng vợ, và buổi tối đi dạo trong làng, uống rượu và chơi ghi-ta với bạn bè.” Người chài lưới chỉ nhẹ nhàng đáp lại rằng đó chính là cuộc sống mà ông đang có.

Kế hoạch phức tạp, kéo dài 20 năm của nhà đầu tư, đầy rẫy sự hy sinh và căng thẳng, chỉ để dẫn anh ta quay trở lại chính cuộc sống giản dị, hạnh phúc mà người chài lưới đã sở hữu ngay từ đầu. Câu chuyện này phơi bày sự phi lý của việc hy sinh hạnh phúc hiện tại cho một trạng thái “đích đến” trong tương lai, một trạng thái vốn dĩ đã có thể tiếp cận được. Nó cho thấy một lỗi nhận thức cơ bản trong thế giới quan vật chất: nhầm lẫn giữa sự chuyển động và sự tiến bộ. Nhà đầu tư cảm thấy mình đang tiến bộ trên con đường dẫn đến một trạng thái siêu việt, nhưng thực chất, đích đến của anh ta lại giống hệt điểm xuất phát. Anh ta đang chạy trên một guồng quay, nỗ lực hết sức chỉ để đứng yên tại một nơi mà người chài lưới chưa bao giờ rời đi.

 

Chương 2: Cái Giá Phải Trả về Tâm Lý của Chủ Nghĩa Vật Chất

 

Mối Tương Quan Nghịch với Hạnh Phúc

Vượt ra ngoài các mô hình kinh tế, một khối lượng lớn các nghiên cứu học thuật đã chứng minh một cách nhất quán rằng việc coi trọng các giá trị vật chất có mối tương quan nghịch với các chỉ số hạnh phúc. Những người có định hướng vật chất mạnh mẽ thường có mức độ hài lòng với cuộc sống, hạnh phúc, sức sống và lòng tự trọng thấp hơn. Ngược lại, họ có xu hướng trải qua nhiều trầm cảm, lo âu và các hành vi tiêu dùng rối loạn chức năng hơn.30 Chủ nghĩa vật chất thường được xem như một chiến lược bù đắp cho cảm giác bất an và lòng tự trọng thấp, một nỗ lực dùng vật sở hữu bên ngoài để lấp đầy khoảng trống bên trong.35

Gánh Nặng Nhận Thức của Sự Khan Hiếm

Để hiểu sâu hơn về cơ chế này, chúng ta cần tìm đến công trình đột phá của hai nhà khoa học Sendhil Mullainathan và Eldar Shafir về Tư Duy Khan Hiếm (Scarcity Mindset).8

Lý thuyết này chỉ ra rằng khi tâm trí bị chiếm lĩnh bởi cảm giác “không đủ” (thiếu tiền, thiếu thời gian, thiếu sự công nhận), nó sẽ tạo ra một “đường hầm” nhận thức, tập trung toàn bộ sự chú ý vào sự thiếu hụt trước mắt đó. Sự tập trung cao độ này có thể hữu ích trong việc giải quyết các vấn đề cấp bách, nhưng nó đi kèm với một cái giá rất đắt: nó áp đặt một gánh nặng nhận thức khổng lồ, hay một thứ “thuế băng thông” (bandwidth tax) lên não bộ. Điều này làm suy giảm nghiêm trọng các nguồn lực tinh thần dành cho các chức năng quan trọng khác như lập kế hoạch dài hạn, tự kiểm soát, và giải quyết vấn đề phức tạp.8

Việc theo đuổi sự giàu có vật chất, vốn có nguồn gốc sâu xa từ tư duy khan hiếm (“tôi không có đủ”), tạo ra một cái bẫy tự duy trì đầy nghịch lý. Chính tư duy này lại làm suy yếu các chức năng nhận thức cần thiết để đạt được sự an toàn tài chính bền vững. Nó tạo ra một vòng luẩn quẩn:

  1. Tư duy khan hiếm: Việc liên tục so sánh và tập trung vào những gì mình thiếu (nhà to hơn, lương cao hơn) tạo ra một trạng thái tâm lý khan hiếm thường trực.9
  2. Gánh nặng nhận thức: Trạng thái này tiêu tốn “băng thông” tinh thần, khiến não bộ mệt mỏi vì phải liên tục đưa ra các quyết định đánh đổi (“mua cái này thì phải hy sinh cái kia”).38
  3. Quyết định thiển cận: Với băng thông bị suy giảm, cá nhân có xu hướng đưa ra các quyết định tài chính thiển cận, ưu tiên sự thỏa mãn tức thời hơn là đầu tư dài hạn (ví dụ: chi tiêu bốc đồng, vay nợ lãi suất cao, không đầu tư vào kỹ năng).8
  4. Thực tế tồi tệ hơn: Những quyết định sai lầm này dẫn đến một thực trạng tài chính yếu kém hơn.
  5. Củng cố tư duy khan hiếm: Thực trạng tài chính tồi tệ lại càng củng cố và làm sâu sắc thêm cảm giác “không đủ”, và vòng luẩn quẩn tiếp tục, ngày càng siết chặt hơn.

Bằng cách này, việc theo đuổi sự giàu có vật chất không chỉ không mang lại hạnh phúc mà còn có thể tự phá hoại chính nó, giam hãm con người trong một cái bẫy khan hiếm không lối thoát.

 

Chương 3: Cái Giá Phải Trả về Xã Hội và Sinh Thái

 

Phê Bình Tổng Sản Phẩm Quốc Nội (GDP)

Sự tập trung vào tích lũy vật chất không chỉ gây tổn hại cho cá nhân mà còn định hình sai lệch các ưu tiên của cả một xã hội. Bài phát biểu lịch sử của Robert F. Kennedy vào năm 1968 về Tổng sản phẩm quốc nội (GNP, tiền thân của GDP) đã phơi bày sự phi lý này một cách hùng hồn.41 Ông chỉ ra rằng GNP “đo lường mọi thứ, nói tóm lại, ngoại trừ những gì làm cho cuộc sống đáng sống”. Nó tính cả ô nhiễm không khí, quảng cáo thuốc lá, và xe cứu thương dọn dẹp các vụ tàn sát trên xa lộ. Nó tính cả những ổ khóa đặc biệt cho cửa nhà và nhà tù cho những kẻ phá khóa. Nó tính cả sự tàn phá rừng gỗ đỏ và sự mất mát kỳ quan thiên nhiên. Nhưng GNP lại không tính đến sức khỏe của con em chúng ta, chất lượng giáo dục của chúng, hay niềm vui trong các cuộc chơi của chúng. Nó không bao gồm vẻ đẹp của thi ca hay sự bền chặt của hôn nhân; sự thông thái trong các cuộc tranh luận công khai hay sự liêm chính của các quan chức. Bài phát biểu này đã nâng tầm phê bình từ cấp độ cá nhân lên cấp độ xã hội, cho thấy rằng thước đo thành công mà chúng ta tôn sùng đang bỏ qua những yếu tố cốt lõi nhất của một xã hội lành mạnh.

Cái Giá Phải Trả về Sinh Thái

Hơn nữa, việc theo đuổi sự giàu có vật chất không chỉ gây tổn hại về tâm lý và xã hội mà còn mang tính hủy diệt đối với hành tinh. Các nghiên cứu khoa học đã chỉ ra một mối liên hệ trực tiếp và không thể chối cãi: hành vi tiêu dùng của các hộ gia đình là nguyên nhân gây ra tới 60% lượng phát thải khí nhà kính toàn cầu và từ 50% đến 80% tổng lượng sử dụng đất, vật liệu và nước.47 Việc sản xuất và sử dụng hàng hóa tiêu dùng chịu trách nhiệm cho 45% lượng phát thải khí nhà kính toàn cầu.48 Các quốc gia giàu có, với mức tiêu dùng cao nhất, có tác động môi trường bình quân đầu người cao gấp 5.5 lần so với mức trung bình của thế giới.47 Chủ nghĩa vật chất không chỉ thúc đẩy một nền kinh tế khai thác cạn kiệt tài nguyên mà còn có mối tương quan nghịch với thái độ và hành vi bảo vệ môi trường.49

Minh họa bằng Ngụ ngôn

Câu chuyện ngụ ngôn cổ xưa về Người Thợ Đục Đá (The Stonecutter) một lần nữa soi sáng cho chúng ta về sự vô ích của việc theo đuổi quyền lực và địa vị bên ngoài.53 Câu chuyện kể về một người thợ đục đá, dù được kính trọng nhưng vẫn không hài lòng với thân phận của mình. Ông ao ước trở thành một thương gia giàu có, rồi một vị quan quyền thế, rồi mặt trời rực rỡ, rồi đám mây che khuất mặt trời, rồi ngọn núi sừng sững. Mỗi lần ước, ông đều được toại nguyện. Nhưng khi trở thành ngọn núi, ông lại thấy một người thợ đục đá bình thường đang đục đẽo chính mình. Lúc này, ông nhận ra rằng ngay cả ngọn núi hùng vĩ nhất cũng không thể chống lại sức mạnh của một con người giản dị với những công cụ thô sơ. Cuối cùng, ông chỉ ao ước được trở lại làm chính mình, người thợ đục đá, và tìm thấy sự mãn nguyện trong chính công việc và vị thế ban đầu của mình. Câu chuyện này là một ẩn dụ mạnh mẽ về vòng quay bất tận và cuối cùng là vô nghĩa của việc tìm kiếm hạnh phúc và quyền lực từ những yếu tố bên ngoài, để rồi nhận ra giá trị đích thực nằm ở việc chấp nhận và trân trọng bản chất của chính mình.

Sự Ngoại Hóa Vĩ Đại

Khi tổng hợp các phân tích trên, một mô hình lớn hơn hiện ra: mô hình giàu có vật chất chỉ có vẻ “thành công” trong chừng mực nó có thể ngoại hóa (externalize) những chi phí thực sự của nó.

  • Nó ngoại hóa chi phí tâm lý lên cá nhân (gây ra lo âu, trầm cảm, căng thẳng).
  • Nó ngoại hóa chi phí xã hội lên cộng đồng (gây ra bất bình đẳng, phá vỡ các mối quan hệ, xói mòn giá trị chung như trong bài phát biểu của RFK).
  • Nó ngoại hóa chi phí sinh thái lên hành tinh (gây ra biến đổi khí hậu, cạn kiệt tài nguyên).

Con số GDP trông có vẻ tốt đẹp chỉ vì hóa đơn cho những thiệt hại khổng lồ này không được tính vào bảng cân đối kế toán. Đây là một thủ thuật kế toán ở quy mô toàn cầu, một ảo tưởng được duy trì bằng cách cố tình phớt lờ những khoản nợ không được định giá. Việc giải cấu trúc mô hình này đòi hỏi chúng ta phải nhìn vào toàn bộ sổ sách, bao gồm cả những chi phí ẩn giấu đã bị ngoại hóa.

Phần II: Kiến Trúc của Tồn Tại – Định Nghĩa và Vun Bồi Sự Giàu Có Nội Tại – Cốt Lõi

 

Sau khi đã phân tích những hạn chế của mô hình giàu có vật chất, phần này sẽ xây dựng một luận điểm tích cực và vững chắc cho sự giàu có nội tại. Bằng cách sử dụng khung lý thuyết của EhumaH, chúng ta sẽ định nghĩa các thành phần của sự giàu có cốt lõi và cung cấp một lộ trình dựa trên bằng chứng để vun bồi chúng.

 

Chương 4: Khung Lý Thuyết Hạnh Phúc Bền Vững (HPBV) của EhumaH

 

Giới thiệu về HPBV

Triết lý của EhumaH cung cấp một mô hình toàn diện và sâu sắc để kiến tạo một cuộc sống có ý nghĩa, đó là mô hình Hạnh Phúc Bền Vững (HPBV). HPBV không được xem là một đích đến tĩnh tại, mà là một quá trình tiến hóa năng động, có chủ đích. Nó được mô tả như một “vòng xoáy” phát triển đi lên, nơi mỗi thành tựu sẽ tạo ra năng lượng và nguồn lực để thúc đẩy các bước phát triển tiếp theo.4

Sáu Tiến Trình Cốt Lõi

Mô hình HPBV được cấu trúc thành sáu tiến trình cốt lõi, có mối quan hệ logic và tương hỗ lẫn nhau 4:

  1. Sức Khỏe Chủ Động Toàn Diện (Holistic Proactive Health): Nền tảng của năng lượng và sự minh mẫn, bao gồm sức khỏe Thân – Tâm – Trí.
  2. Nền Tảng Nội Lực & Tâm Trí Linh Hoạt (Foundation of Inner Strength & Flexible Mind): Nền tảng của sự vững chãi và khả năng phục hồi từ bên trong.
  3. La Bàn Cuộc Đời & Lộ Trình Hành Động (Life Compass & Action Roadmap): Nền tảng của mục đích và định hướng chiến lược.
  4. Mở Rộng Kết Nối & Hòa Hợp (Expanding Connection & Harmony): Nền tảng của tình yêu thương và cảm giác thuộc về.
  5. Kiến Tạo Hệ Sinh Thái Hỗ Trợ (Building a Supportive Ecosystem): Nền tảng của sự hỗ trợ xã hội và môi trường thuận lợi.
  6. Hiện Thực Hóa Mục Đích & Trao Truyền Di Sản (Actualizing Purpose & Transmitting Legacy): Nền tảng của ý nghĩa, thành tựu và sự cống hiến vượt ra ngoài bản thân.

Vốn Con Người và Tư Duy Đầu Tư

Trọng tâm của triết lý này là khái niệm Vốn Con Người (Human Capital), được định nghĩa là sự hợp nhất toàn vẹn của Thân – Tâm – Trí (Body – Mind – Intellect).5 Sự giàu có nội tại không phải là thứ có được một cách ngẫu nhiên, mà là kết quả của việc áp dụng một

Tư Duy Đầu Tư (Investment Mindset) vào chính Vốn Con Người của mình. Thay vì chỉ tập trung vào việc tích lũy tài sản tài chính, tư duy này xem việc đầu tư thời gian, năng lượng và tâm sức vào việc nâng cao sức khỏe, vun bồi nội lực và phát triển trí tuệ là hình thức đầu tư cơ bản và sinh lợi nhất.

Cách tiếp cận của EhumaH không phải là một danh sách các lựa chọn rời rạc, mà là một chiến lược sống có hệ thống. Các tiến trình trong mô hình HPBV có mối quan hệ phụ thuộc lẫn nhau. Sức khỏe Chủ Động (P1) cung cấp năng lượng thể chất và tinh thần để có thể theo đuổi các giai đoạn sau. Nền tảng Nội lực (P2) cung cấp sự kiên cường tâm lý để có thể bám trụ với Lộ trình Hành động (P3) khi đối mặt với khó khăn. Kết nối (P4) và Hệ sinh thái (P5) cung cấp vốn xã hội cần thiết để Hiện thực hóa Mục đích (P6). Do đó, “gốc rễ” của một cuộc sống thịnh vượng không phải là một yếu tố đơn lẻ, mà là sức khỏe của toàn bộ hệ thống, đặc biệt là các tầng nền tảng như Sức khỏe và Nội lực. Đây là một câu trả lời sâu sắc và mang tính hành động hơn nhiều so với việc chỉ nói rằng “tình yêu thương quan trọng hơn tiền bạc”.

 

Chương 5: Các Trụ Cột của Sự Giàu Có Nội Tại – Bằng Chứng và Thực Hành

 

Chương này sẽ kết nối trực tiếp các loại hình “giàu có” mà người dùng đề cập đến với các tiến trình cụ thể trong mô hình HPBV, đồng thời củng cố chúng bằng các bằng chứng khoa học vững chắc.

Giầu Sự Bình An (Rich in Peace)

  • Liên kết với EhumaH: Sự bình an là kết quả trực tiếp của Tiến trình 1 (Sức Khỏe Chủ Động Toàn Diện), đặc biệt là sức khỏe tâm, và Tiến trình 2 (Nền Tảng Nội Lực & Tâm Trí Linh Hoạt).
  • Bằng chứng & Thực hành:
  • Thực hành Chánh niệm (Mindfulness): Nhiều nghiên cứu đã chứng minh rằng thực hành chánh niệm giúp giảm đáng kể căng thẳng, lo âu, cải thiện sự tập trung và chức năng nhận thức.59 Chánh niệm là khả năng chú tâm vào khoảnh khắc hiện tại một cách không phán xét, giúp chúng ta thoát khỏi vòng xoáy của những suy nghĩ tiêu cực về quá khứ hoặc lo lắng về tương lai.
  • Liệu pháp Chấp nhận và Cam kết (ACT): Đây là một mô hình trị liệu tâm lý hiện đại, dạy chúng ta cách chấp nhận những cảm xúc và suy nghĩ khó khăn thay vì cố gắng chống lại hay loại bỏ chúng. Bằng cách tách mình ra khỏi suy nghĩ (cognitive defusion) và cam kết hành động theo các giá trị cốt lõi, ACT giúp xây dựng sự linh hoạt tâm lý và sự bình an nội tại, ngay cả khi đối mặt với nghịch cảnh.62
  • Kết nối với Thiên nhiên: Việc dành thời gian trong không gian tự nhiên đã được chứng minh là có tác dụng phục hồi tâm lý mạnh mẽ, giúp giảm căng thẳng, cải thiện tâm trạng và tăng cường cảm giác hạnh phúc.66

Giầu Tình Yêu Thương, Từ Bi, Vô Ngã, Vị Tha (Rich in Love, Compassion, Selflessness, Altruism)

  • Liên kết với EhumaH: Những phẩm chất này là cốt lõi của Tiến trình 4 (Mở Rộng Kết Nối & Hòa Hợp).
  • Bằng chứng & Thực hành:
  • Lòng Biết Ơn và Từ Bi: Khoa học đã chứng minh những lợi ích sâu sắc của lòng biết ơn và từ bi đối với sức khỏe tâm thần và thể chất. Thực hành biết ơn giúp tăng cường cảm xúc tích cực, cải thiện các mối quan hệ, giảm chủ nghĩa vật chất và tăng cường sự kiên cường.10 Thiền từ bi (loving-kindness meditation) giúp phát triển lòng yêu thương vô điều kiện đối với bản thân và người khác.
  • Sự Thấu Cảm (Empathy): Thấu cảm là khả năng hiểu và chia sẻ cảm xúc của người khác. Nó là chất keo kết dính xã hội, giúp vượt qua các chia rẽ, giảm định kiến và thúc đẩy các hành vi hợp tác.74 Các nghiên cứu cho thấy sự thấu cảm của giáo viên có thể cải thiện đáng kể sức khỏe tâm thần và kết quả học tập của học sinh.78
  • Chi Tiêu Vị Tha (Prosocial Spending): Một trong những phát hiện đáng ngạc nhiên nhất của tâm lý học tích cực là việc tiêu tiền cho người khác (ví dụ: mua quà, quyên góp từ thiện) mang lại nhiều hạnh phúc hơn là tiêu tiền cho chính mình. Các nghiên cứu của Elizabeth Dunn và Michael Norton đã chứng minh điều này qua nhiều bối cảnh văn hóa khác nhau, cho thấy con người có một xu hướng bẩm sinh là tìm thấy niềm vui trong việc cho đi.80

Giầu Trí Tuệ (Rich in Wisdom)

  • Liên kết với EhumaH: Trí tuệ liên quan đến Tiến trình 1 (Sức khỏe Trí) và Tiến trình 3 (La Bàn Cuộc Đời).
  • Bằng chứng & Thực hành: Đây không chỉ là trí thông minh (IQ) mà là trí tuệ thực tiễn (practical wisdom).
  • Xây dựng Mối Quan Hệ Lành Mạnh với Tiền Bạc: Trí tuệ tài chính không chỉ là kiếm được nhiều tiền, mà là hiểu rõ mối quan hệ tâm lý của mình với tiền. Điều này bao gồm việc nhận ra các “kịch bản tiền bạc” (money scripts) được hình thành từ thời thơ ấu, và chuyển đổi từ tư duy khan hiếm sang tư duy đủ đầy. Người có trí tuệ tài chính xem tiền bạc là một công cụ để thực hiện các giá trị sống, chứ không phải là thước đo giá trị bản thân.84
  • Tự Nhận Thức và Học Tập Suốt Đời: Trí tuệ đòi hỏi sự tự nhận thức sâu sắc về điểm mạnh, điểm yếu, giá trị và mục đích của bản thân. Nó cũng đòi hỏi một cam kết học hỏi không ngừng để thích ứng với một thế giới phức tạp và luôn thay đổi.

Một điểm chung quan trọng rút ra từ các phân tích này là: các phẩm chất như bình an, yêu thương, và trí tuệ không phải là những đặc điểm bẩm sinh mà một người may mắn có được. Bằng chứng khoa học rất rõ ràng: chúng là những kỹ năng có thể được vun bồi một cách có hệ thống thông qua các phương pháp thực hành cụ thể, dựa trên bằng chứng. Việc thực hành thiền chánh niệm vun bồi sự bình an.59 Việc thực hành thiền từ bi vun bồi lòng trắc ẩn.88 Việc viết nhật ký biết ơn vun bồi lòng biết ơn.70 Việc chi tiêu vị tha vun bồi lòng vị tha.80 Sự chuyển đổi này biến khái niệm “giàu có nội tại” từ một ước vọng thụ động thành một dự án chủ động, có thể đạt được, hoàn toàn phù hợp với sự nhấn mạnh của EhumaH vào “thực hành”.90

 

Chương 6: “Cẩm Nang tu Tâm” – Hướng Dẫn Thực Hành Cụ Thể

 

Chương này cung cấp một bộ công cụ “làm thế nào”, tổng hợp các lời khuyên thực tiễn của EhumaH với các hướng dẫn chi tiết từ các nghiên cứu khoa học.

Phương pháp chung của EhumaH

Nền tảng của việc thực hành theo EhumaH được nêu trong “Cẩm nang tu Tâm EhumaH” bao gồm ba bước 90:

  1. Đọc và Suy ngẫm (Lection et Meditation): Tiếp nhận các nguyên lý, triết lý.
  2. Nội quan (Phản tư – Contemplation): Đặt câu hỏi cho bản thân để kết nối nguyên lý đó với trải nghiệm cá nhân. Ví dụ: “Thói quen tốt nào tôi muốn vun trồng để hỗ trợ mục tiêu HPBV của mình?”
  3. Hành Động Cụ Thể (Action): Xác định những hành động nhỏ, cụ thể, có thể đo lường để áp dụng nguyên lý vào cuộc sống hàng ngày.

Dưới đây là một số bài thực hành cốt lõi có thể được tích hợp vào khuôn khổ này.

Bài thực hành cốt lõi #1: Ba Điều Tốt Lành / Nhật Ký Biết Ơn

Đây là một bài tập đơn giản nhưng có sức mạnh to lớn để chống lại “thiên kiến tiêu cực” (negativity bias) của não bộ và vun bồi lòng biết ơn.

  • Hướng dẫn: Mỗi tối trước khi đi ngủ, hãy dành vài phút để viết ra ba điều tốt đẹp đã xảy ra trong ngày. Các điều này có thể rất nhỏ nhặt (“đồng nghiệp pha cho tôi một tách cà phê”) hoặc lớn lao (“tôi đã hoàn thành một dự án quan trọng”).91
  • Bước nâng cao: Sau khi viết ra mỗi điều, hãy viết thêm một câu trả lời cho câu hỏi: “Tại sao điều tốt đẹp này lại xảy ra?” hoặc “Tôi đã đóng góp như thế nào vào việc này?”. Bước này giúp bạn nhận ra vai trò chủ động của mình trong việc tạo ra những điều tích cực và chuyển từ việc chỉ nhận biết sang việc thấu hiểu sâu sắc hơn các nguồn gốc của sự tốt lành trong cuộc sống.91
  • Lợi ích: Nghiên cứu của Martin Seligman và các đồng nghiệp cho thấy việc thực hành bài tập này chỉ trong một tuần có thể làm tăng đáng kể mức độ hạnh phúc và giảm các triệu chứng trầm cảm, với hiệu quả kéo dài đến sáu tháng.94

Bài thực hành cốt lõi #2: Thiền Từ Bi (Loving-Kindness Meditation)

Đây là một bài thực hành có cấu trúc để vun bồi một cách hệ thống cảm giác yêu thương và từ bi đối với bản thân, những người thân yêu, người trung lập, người khó khăn và cuối cùng là tất cả chúng sinh.

  • Hướng dẫn:
  1. Bắt đầu với bản thân: Ngồi trong tư thế thoải mái, nhắm mắt và hướng sự chú ý vào hơi thở. Lặp lại trong tâm những câu như: “Cầu cho tôi được an toàn. Cầu cho tôi được hạnh phúc. Cầu cho tôi được khỏe mạnh. Cầu cho tôi được sống trong bình yên.”.88
  2. Hướng đến người thân: Nghĩ về một người mà bạn yêu quý (bạn bè, người thân). Hình dung họ và gửi đến họ những lời chúc tương tự: “Cầu cho bạn được an toàn. Cầu cho bạn được hạnh phúc…”.88
  3. Hướng đến người trung lập: Nghĩ về một người bạn biết nhưng không có cảm xúc đặc biệt (ví dụ: người bán hàng ở cửa hàng tạp hóa). Gửi những lời chúc tốt đẹp tương tự đến họ.97
  4. Hướng đến người khó khăn: Đây là bước thử thách nhất. Nghĩ về một người mà bạn có mâu thuẫn hoặc cảm thấy khó chịu. Cố gắng gửi những lời chúc tốt đẹp đến họ, nhận biết bất kỳ sự kháng cự nào nảy sinh mà không phán xét.88
  5. Hướng đến tất cả chúng sinh: Mở rộng lòng từ bi của bạn ra toàn bộ cộng đồng, thành phố, quốc gia và tất cả chúng sinh trên thế giới.97
  • Lợi ích: Thực hành này giúp phá vỡ các rào cản cảm xúc, giảm bớt sự phán xét, tăng cường cảm giác kết nối và lòng vị tha.89

Bài thực hành cốt lõi #3: Lắng Nghe Chủ Động & Giao Tiếp Bất Bạo Động

Đây là những kỹ năng thiết yếu để xây dựng các mối quan hệ chất lượng cao, vốn là trung tâm của HPBV.

  • Kỹ thuật Lắng nghe Chủ động:
  • Tập trung hoàn toàn: Dành toàn bộ sự chú ý cho người nói, gạt bỏ những suy nghĩ xao lãng và không chuẩn bị sẵn câu trả lời trong đầu.99
  • Thể hiện sự lắng nghe: Sử dụng các tín hiệu phi ngôn ngữ như gật đầu, duy trì giao tiếp bằng mắt và các bình luận ngắn như “vâng”, “à há” để khuyến khích người nói.99
  • Phản hồi và làm rõ: Diễn giải lại những gì bạn nghe được bằng lời của mình (“Điều tôi nghe được là…”) và đặt câu hỏi mở để làm rõ (“Ý bạn là gì khi nói…?”).102
  • Trì hoãn phán xét: Cho phép người nói kết thúc hoàn toàn ý của họ trước khi bạn đưa ra quan điểm của mình. Đừng ngắt lời bằng các lập luận phản bác.99
  • Bốn bước của Giao tiếp Bất bạo động (NVC):
  1. Quan sát (Observation): Mô tả hành vi hoặc sự kiện một cách khách quan, không phán xét. Ví dụ: “Khi tôi thấy đôi tất bẩn dưới bàn cà phê…” thay vì “Anh thật là bừa bộn.”.104
  2. Cảm xúc (Feeling): Bày tỏ cảm xúc của bạn về sự quan sát đó. Ví dụ: “…tôi cảm thấy khó chịu…”.104
  3. Nhu cầu (Need): Nêu rõ nhu cầu hoặc giá trị sâu xa hơn đang không được đáp ứng. Ví dụ: “…vì tôi cần sự ngăn nắp trong không gian chung của chúng ta.”.107
  4. Yêu cầu (Request): Đưa ra một yêu cầu cụ thể, tích cực và có thể thực hiện được. Ví dụ: “Anh có sẵn lòng bỏ tất vào giỏ đồ bẩn không?”.104

Bài thực hành cốt lõi #4: Chuyến Thăm Biết Ơn (The Gratitude Visit)

Đây là một bài tập có tác động sâu sắc, được phát triển bởi Martin Seligman, để thể hiện lòng biết ơn chân thành đến một người đã thay đổi cuộc đời bạn.

  • Hướng dẫn:
  1. Chọn một người: Nghĩ về một người vẫn còn sống đã làm điều gì đó vô cùng ý nghĩa cho bạn, nhưng bạn chưa bao giờ cảm ơn họ một cách trọn vẹn.109
  2. Viết một lá thư: Viết một lá thư dài khoảng 300 từ, nói rõ cụ thể người đó đã làm gì, nó đã ảnh hưởng đến cuộc sống của bạn như thế nào, và bạn biết ơn họ ra sao.109
  3. Sắp xếp một cuộc gặp: Liên lạc với người đó và hẹn gặp, nhưng không tiết lộ mục đích chính xác.109
  4. Đọc lá thư: Khi gặp mặt, hãy giải thích rằng bạn muốn bày tỏ lòng biết ơn và xin phép được đọc lá thư cho họ nghe. Đọc lá thư một cách chậm rãi, chân thành. Sau khi đọc xong, hãy lắng nghe phản ứng của họ và chia sẻ cảm xúc cùng nhau. Đừng quên trao lá thư cho họ.109
  • Lợi ích: Nghiên cứu cho thấy đây là một trong những bài tập mang lại sự gia tăng hạnh phúc lớn nhất và lâu dài nhất trong số các can thiệp tâm lý tích cực.109

Phần III: Sự Tổng Hợp – Xây Dựng Một Cuộc Sống Thịnh Vượng Đích Thực

 

Phần cuối cùng này sẽ giải quyết các vấn đề phức tạp và các lời phê bình, tích hợp hai dạng giàu có, và cung cấp một lộ trình chiến lược cho người đọc để kiến tạo cuộc sống của riêng mình.

 

Chương 7: Vượt Lên Sự Ngây Thơ – Nhìn Nhận Các Điều Kiện Tiên Quyết và Cạm Bẫy

 

Nền tảng của An toàn: Nghèo đói và Tháp nhu cầu của Maslow

Một phân tích trung thực phải đối mặt với lời phê bình rằng việc theo đuổi các nhu cầu bậc cao là một “thứ tâm lý học dành cho người có đặc quyền”.113

  • Tác động của Nghèo đói: Cần phải thừa nhận tác động rất thực của nghèo đói đối với sức khỏe tâm thần và khả năng theo đuổi các nhu cầu cao hơn. Nghèo đói không chỉ là sự thiếu thốn tiền bạc; nó là một yếu tố gây căng thẳng mãn tính, nuôi dưỡng tư duy khan hiếm, và tạo ra những rào cản khổng lồ đối với sự hạnh phúc.1 Các nghiên cứu cho thấy người nghèo phải chịu gánh nặng lớn hơn về bệnh tâm thần và khó tiếp cận các dịch vụ chăm sóc hơn.117
  • Phê bình Tháp nhu cầu của Maslow: Mặc dù Tháp nhu cầu của Maslow cung cấp một khung hữu ích, chúng ta cần nhìn nhận nó một cách tinh tế. Các nhu cầu sinh lý và an toàn cơ bản là cực kỳ quan trọng. Tuy nhiên, hệ thống phân cấp này không cứng nhắc và tuyến tính như thường được mô tả.118 Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng con người có thể theo đuổi nhiều nhu cầu cùng một lúc, và việc đáp ứng các nhu cầu bậc cao (như kết nối xã hội, được tôn trọng) vẫn rất quan trọng ngay cả khi các nhu cầu cơ bản chưa được đáp ứng đầy đủ.121 Những người trong hoàn cảnh khó khăn vẫn có thể và vẫn tìm thấy ý nghĩa và sự kết nối. Vấn đề không phải là phủ nhận việc theo đuổi sự giàu có nội tại đối với người nghèo, mà là thừa nhận những rào cản cấu trúc to lớn mà họ phải đối mặt.

Những Nguy Hiểm của Sự Hời Hợt: Tích Cực Độc Hại và Né Tránh Tâm Linh

Để việc vun bồi sự giàu có nội tại không trở thành một hình thức trốn chạy khác, cần phải phân biệt rõ ràng giữa hạnh phúc đích thực và các phiên bản giả tạo của nó.

  • Tích Cực Độc Hại (Toxic Positivity): Đây là sự khăng khăng phải duy trì một tư duy tích cực bằng mọi giá, dẫn đến việc phủ nhận, gạt bỏ hoặc làm mất giá trị của những cảm xúc tiêu cực chính đáng.122 Việc nói với một người đang đau khổ rằng “hãy nhìn vào mặt tươi sáng” có thể khiến họ cảm thấy bị phớt lờ và tội lỗi vì những cảm xúc của mình. Về mặt khoa học, việc
    đè nén cảm xúc tiêu cực đã được chứng minh là gây hại cho cả sức khỏe tâm lý và thể chất, làm tăng nguy cơ tử vong sớm, bao gồm cả tử vong do ung thư và bệnh tim.126
  • Né Tránh Tâm Linh (Spiritual Bypassing): Thuật ngữ này, do nhà tâm lý học John Welwood đặt ra, mô tả xu hướng sử dụng các ý tưởng, thực hành hoặc trải nghiệm tâm linh để né tránh đối mặt với những vết thương cảm xúc chưa được giải quyết và các vấn đề tâm lý.130 Ví dụ, một người có thể tham gia các khóa tu thiền liên tục để “vượt lên” trên sự tức giận của mình, thay vì đối mặt và tìm hiểu gốc rễ của sự tức giận đó. Đây là một hình thức phòng vệ tinh vi, khoác lên mình chiếc áo choàng tâm linh để trốn tránh công việc tâm lý thực sự cần thiết.

Sự giàu có nội tại đích thực không phải là việc loại bỏ những điều tiêu cực; nó là việc mở rộng khả năng của chúng ta để chứa đựng cả những điều tích cực và tiêu cực. Nó là về việc điều tiết cảm xúc, chứ không phải đè nén cảm xúc. Điều này đòi hỏi sự can đảm để đối mặt với bóng tối của chính mình, để thừa nhận và ngồi lại với nỗi đau, sự tức giận và nỗi sợ hãi. Đây chính là sự tích hợp, không phải sự loại trừ, và nó hoàn toàn phù hợp với giá trị “Thấu hiểu” của EhumaH và nguyên tắc chấp nhận mọi cảm xúc của liệu pháp ACT.63

 

Chương 8: Tái Định Nghĩa Sự Giàu Có – Những Mô Hình Mới cho Doanh Nghiệp và Xã Hội

 

Khi sự giàu có được định nghĩa lại, tập trung vào hạnh phúc và sự thịnh vượng toàn diện, các mô hình mới cho quản trị quốc gia và vận hành doanh nghiệp bắt đầu xuất hiện.

Ở Cấp độ Vĩ mô

Các quốc gia tiên phong đang chứng minh rằng có thể dịch chuyển trọng tâm chính sách từ tăng trưởng kinh tế đơn thuần sang hạnh phúc của người dân.

  • Ngân sách Hạnh phúc của New Zealand: Dưới thời Thủ tướng Jacinda Ardern, chính phủ New Zealand đã giới thiệu “Ngân sách Hạnh phúc” (Wellbeing Budget) đầu tiên vào năm 2019. Thay vì chỉ phân bổ ngân sách dựa trên các chỉ số kinh tế, cách tiếp cận này ưu tiên năm lĩnh vực chính: sức khỏe tâm thần, phúc lợi trẻ em, khát vọng của người Māori và Pasifika, xây dựng một quốc gia năng suất, và chuyển đổi sang nền kinh tế bền vững.134 Đây là một bước đi đột phá, chính thức đưa hạnh phúc của con người và môi trường vào trung tâm của việc hoạch định chính sách quốc gia.
  • Tổng Hạnh phúc Quốc gia (GNH) của Bhutan: Bhutan là quốc gia tiên phong trên thế giới trong việc thay thế GDP bằng Tổng Hạnh phúc Quốc gia (GNH) làm thước đo tiến bộ chính. Khung GNH được xây dựng trên bốn trụ cột (phát triển kinh tế – xã hội bền vững và công bằng; bảo tồn môi trường; bảo tồn và phát huy văn hóa; quản trị tốt) và chín lĩnh vực (hạnh phúc tâm lý, sức khỏe, sử dụng thời gian, giáo dục, đa dạng và bền vững văn hóa, quản trị tốt, sức sống cộng đồng, đa dạng và bền vững sinh thái, và mức sống).140 GNH cung cấp một la bàn toàn diện để định hướng sự phát triển của đất nước theo hướng hài hòa và bền vững.

Ở Cấp độ Tổ chức

Phong trào B-Corp (Benefit Corporation) là một minh chứng mạnh mẽ cho thấy các doanh nghiệp có thể cam kết một cách hợp pháp và văn hóa để cân bằng giữa lợi nhuận và mục đích xã hội, môi trường.144 Để được chứng nhận B-Corp, một công ty phải đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe về hiệu suất xã hội và môi trường, tính minh bạch và trách nhiệm giải trình đối với tất cả các bên liên quan (stakeholders), không chỉ riêng cổ đông.5

Các dữ liệu nghiên cứu cho thấy mô hình này không chỉ khả thi về mặt đạo đức mà còn vượt trội về mặt kinh doanh. So với các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) thông thường, các B-Corp thường có:

  • Tỷ lệ giữ chân nhân viên cao hơn: Tỷ lệ nghỉ việc trung bình của B-Corp là 8-10%, so với 16-20% của các doanh nghiệp khác.148
  • Tăng trưởng nhanh hơn: B-Corp có tốc độ tăng trưởng doanh thu và số lượng nhân viên nhanh hơn đáng kể.148
  • Khả năng phục hồi tốt hơn: Trong đại dịch COVID-19, 95.6% B-Corp vẫn hoạt động vào năm 2023, so với 87.8% ở các công ty thông thường, cho thấy mô hình kinh doanh bền vững giúp tăng khả năng chống chịu với khủng hoảng.150
  • Sự gắn kết của nhân viên cao hơn: Nhân viên tại các B-Corp báo cáo mức độ gắn kết, hài lòng và cảm thấy được hỗ trợ cao hơn.151

Những bằng chứng từ chi tiêu vị tha, B-Corp và các nền kinh tế hạnh phúc đều hội tụ về một kết luận mạnh mẽ: các hệ thống (cá nhân, doanh nghiệp hay quốc gia) ưu tiên hạnh phúc của người khác và của tập thể thường tạo ra những kết quả vượt trội và bền vững hơn cho chính họ. Đây là sự bác bỏ cuối cùng đối với mô hình vật chất vị kỷ, có tổng bằng không. Nó tạo ra một bánh đà lợi nhuận-vị tha (Prosocial-Profitability Flywheel): những con người hạnh phúc và gắn kết hơn sẽ làm việc năng suất và sáng tạo hơn, xây dựng nên những công ty và cộng đồng vững mạnh hơn, và điều này lại tạo ra một môi trường tốt hơn cho hạnh phúc cá nhân. Đây chính là sự thể hiện thực tế của giá trị EhumaH: “Cùng Hòa Hợp – Cùng Nhân Giá Trị”.5

 

Chương 9: Lộ Trình đến Phiên Bản Đỉnh Cao Sinh Mệnh của Bạn

 

Chương cuối cùng này sẽ tổng hợp tất cả các khái niệm đã thảo luận thành một kế hoạch hành động cụ thể cho người đọc, sử dụng khung “Ikigai-OGSM-Personal Branding” của EhumaH làm cấu trúc dẫn dắt.13

Xây dựng La Bàn và Lộ Trình Cuộc Đời

  1. Khám phá Ikigai (La Bàn Cuộc Đời): Ikigai là một khái niệm của Nhật Bản, có nghĩa là “lý do để tồn tại” hay “niềm vui sống”. Nó là giao điểm của bốn yếu tố: (1) Điều bạn yêu thích, (2) Điều bạn giỏi, (3) Điều thế giới cần, và (4) Điều bạn có thể được trả công. Việc tìm ra Ikigai của mình chính là xác định được “La Bàn Cuộc Đời”, một kim chỉ nam cho mọi quyết định quan trọng.4
  2. Xây dựng Kế hoạch OGSM (Lộ Trình Hành Động): Sau khi có la bàn, bạn cần một bản đồ. OGSM là một công cụ lập kế hoạch chiến lược giúp chuyển hóa mục đích trừu tượng thành hành động cụ thể. Nó bao gồm:
  • Objective (Mục tiêu): Một tuyên bố định tính, truyền cảm hứng về những gì bạn muốn đạt được, gắn liền với Ikigai của bạn.
  • Goals (Đích nhắm): Các chỉ số định lượng, cụ thể, có thể đo lường (SMART) để biết khi nào bạn đã đạt được mục tiêu.
  • Strategies (Chiến lược): Các lựa chọn, các con đường bạn sẽ đi để đạt được mục tiêu.
  • Measures (Chỉ số đo lường): Các chỉ số theo dõi tiến độ thực hiện các chiến lược.4
  1. Xây dựng Thương hiệu Cá nhân (Personal Branding): Đây là việc truyền đạt giá trị và mục đích của bạn một cách chân thực và nhất quán ra thế giới. Nó không phải là việc tạo ra một hình ảnh giả tạo, mà là việc sống thật với con người mình và để những giá trị đó tỏa sáng qua hành động và lời nói.13

Cân Bằng Hai Lối Giàu Có

Lộ trình này không phủ nhận tầm quan trọng của sự giàu có vật chất. Thay vào đó, nó đặt sự giàu có vật chất vào đúng vị trí của nó: không phải là mục tiêu cuối cùng, mà là một công cụ và một nguồn lực hỗ trợ cho việc theo đuổi một cuộc sống phù hợp với HPBV. Điều này bao gồm:

  • Chi tiêu có chánh niệm: Thay vì tiêu dùng bốc đồng, hãy chi tiêu một cách có chủ đích cho những thứ thực sự mang lại giá trị và phù hợp với Ikigai của bạn. Chủ nghĩa tối giản tài chính (financial minimalism) có thể là một công cụ hữu ích, giúp giảm bớt sự lộn xộn vật chất và tinh thần, giải phóng nguồn lực cho những gì quan trọng hơn.152
  • Đầu tư vào trải nghiệm và tăng trưởng: Các nghiên cứu cho thấy việc chi tiền cho trải nghiệm (du lịch, học tập, các mối quan hệ) mang lại hạnh phúc lâu dài hơn là chi tiền cho vật chất.154
  • Sử dụng tài chính một cách vị tha: Như đã thảo luận, việc sử dụng tiền để giúp đỡ người khác hoặc đóng góp cho một mục đích lớn hơn là một trong những cách hiệu quả nhất để tăng cường hạnh phúc của chính mình.80

Những Câu Chuyện Truyền Cảm Hứng

Nhiều người đã đi trên con đường này. Những câu chuyện về những người từ bỏ công việc lương cao nhưng vô hồn để theo đuổi một cuộc sống có ý nghĩa hơn không còn là hiếm. Họ có thể kiếm ít tiền hơn, nhưng họ tìm thấy sự mãn nguyện, niềm vui và cảm giác tự do mà tiền bạc không thể mua được.156 Chris Bone, một cựu nhân viên ngân hàng kiếm được sáu con số, đã từ bỏ tất cả để sống một cuộc sống giản dị ở vùng nông thôn, nuôi gà, nuôi ong và tổ chức các chuyến thám hiểm. Ông nói: “Cuộc sống này khiến tôi hạnh phúc hơn nhiều so với khi tôi sống ở Mayfair và kiếm được 120,000 bảng một năm”.158 Những câu chuyện này không phải là lời kêu gọi tất cả mọi người từ bỏ sự nghiệp của mình, mà là lời nhắc nhở rằng con đường dẫn đến hạnh phúc đích thực thường nằm ở việc định nghĩa lại thành công theo các điều khoản của riêng mình, chứ không phải theo các tiêu chuẩn của xã hội.

Kết Luận: Tái Định Nghĩa Lợi Suất Cuộc Đời Của Bạn

 

Phân tích toàn diện này đã làm sáng tỏ một sự thật cơ bản: trong hai lối giàu có, Sự Giàu Có Nội Tại – Cốt Lõi chính là nền tảng, là “gốc rễ” cho một cuộc sống thịnh vượng và bền vững. Việc theo đuổi sự giàu có vật chất một cách biệt lập, coi nó là mục tiêu tối thượng, là một ảo tưởng được xây dựng trên những cơ chế tâm lý sai lầm như guồng quay hưởng lạc và tư duy khan hiếm. Mô hình này không chỉ thất bại trong việc mang lại hạnh phúc lâu dài cho cá nhân mà còn tạo ra những chi phí khổng lồ về mặt xã hội và sinh thái, những chi phí mà chúng ta thường ngoại hóa và phớt lờ.

Ngược lại, Sự Giàu Có Nội Tại—bao gồm sự bình an, tình yêu thương, lòng từ bi, trí tuệ và mục đích sống—không phải là những phẩm chất trừu tượng, mà là những kỹ năng có thể được vun bồi một cách có hệ thống. Triết lý Hạnh Phúc Bền Vững (HPBV) của EhumaH cung cấp một lộ trình toàn diện và thực tiễn để thực hiện điều này. Nó bắt đầu bằng việc áp dụng một “Tư Duy Đầu Tư” vào tài sản quý giá nhất của mỗi người: “Vốn Con Người”—sự hợp nhất của Thân, Tâm và Trí.

Sự giàu có vật chất không phải là kẻ thù, nhưng nó là một người đầy tớ nguy hiểm và một ông chủ tồi tệ. Khi được đặt đúng vị trí—như một công cụ để hỗ trợ các giá trị sâu sắc hơn, để tạo ra trải nghiệm, để giúp đỡ người khác và để giải phóng chúng ta khỏi những lo lắng cơ bản—nó có thể đóng một vai trò tích cực. Nhưng khi nó trở thành mục tiêu duy nhất, nó sẽ dẫn đến một cuộc sống trống rỗng và một hành tinh cạn kiệt.

Cuối cùng, bài phân tích này đưa ra một lời kêu gọi hành động mang tính phản tư. Đó là một lời mời để mỗi người đọc dịch chuyển định nghĩa cá nhân của họ về sự “giàu có”. Thay vì hỏi “Tôi có bao nhiêu?”, hãy bắt đầu hỏi “Trải nghiệm sống của tôi phong phú đến mức nào?”. Thay vì đo lường giá trị bản thân bằng số dư tài khoản, hãy đo lường nó bằng chiều sâu của sự bình an, sự ấm áp của các mối quan hệ, và sự rõ ràng của mục đích. Đây là công việc thực tế, đầy thử thách nhưng vô cùng xứng đáng của việc vun bồi sự bình an, tình yêu thương và trí tuệ nội tại. Đó chính là hành trình đích thực để mỗi người có thể sống với “phiên bản đỉnh cao sinh mệnh” của chính mình.

Nguồn trích dẫn

  1. The Cycle of Poverty and Mental Illness – Crisis Assistance Ministry, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://crisisassistance.org/2025/05/20/the-cycle-of-poverty-and-mental-illness/
  2. Poverty, social inequality and mental health | Advances in Psychiatric Treatment | Cambridge Core, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://www.cambridge.org/core/journals/advances-in-psychiatric-treatment/article/poverty-social-inequality-and-mental-health/39E6EB94B44818EDE417F181AC300DA4
  3. Poverty and mental health | Mental Health Foundation, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://www.mentalhealth.org.uk/explore-mental-health/publications/poverty-and-mental-health
  4. Hạnh Phúc Bền Vững – EhumaH, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://ehumah.com/hpbv
  5. Gốc của EhumaH – EhumaH, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://ehumah.com/goc-cua-ehumah
  6. Mô hình tổ chức cho EhumaH, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://ehumah.com/mo-hinh-to-chuc-cho-ehumah
  7. Sự có tổ chức – Thông tin – Năng lượng – EhumaH, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://ehumah.com/su-co-to-chuc-thong-tin-nang-luong
  8. The psychology of scarcity, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://www.apa.org/monitor/2014/02/scarcity
  9. Understanding Scarcity Mindset: A Deeper Dive | Quiet Tenacity, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://quiettenacity.com/understanding-scarcity-mindset-a-deeper-dive/
  10. The Science of Gratitude, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://ggsc.berkeley.edu/images/uploads/GGSC-JTF_White_Paper-Gratitude-FINAL.pdf
  11. 35 Scientific Benefits of Gratitude: Mental Health Research Findings for 2025, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://research.com/education/scientific-benefits-of-gratitude
  12. The Parable of the Mexican Fisherman – LifeNotes | Ali Abdaal, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://aliabdaal.com/newsletter/the-parable-of-the-mexican-fisherman/
  13. E.SOUL Hữu Ích, Thiết Thực Nhất Với Ai? – EhumaH, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://ehumah.com/e-soul-huu-ich-thiet-thuc-nhat-voi-ai
  14. The Easterlin Paradox – IZA – Institute of Labor Economics, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://www.iza.org/publications/dp/13923/the-easterlin-paradox
  15. The Easterlin Paradox – IZA – Institute of Labor Economics, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://docs.iza.org/dp13923.pdf
  16. Easterlin paradox – Wikipedia, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Easterlin_paradox
  17. Testing the easterlin paradox: Results and policy implications, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://sabeconomics.org/wordpress/wp-content/uploads/JBEP-2-2-9.pdf
  18. The Easterlin Paradox – Global Labor Organization (GLO), truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://glabor.org/wp-content/uploads/2025/01/Easterlin-OConnor-The-Easterlin-Paradox.pdf
  19. positivepsychology.com, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://positivepsychology.com/hedonic-treadmill/#:~:text=The%20hedonic%20treadmill%20is%20the,enrich%20life%20beyond%20material%20gains.
  20. Hedonic treadmill – Wikipedia, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Hedonic_treadmill
  21. How to Escape the Hedonic Treadmill and Be Happier – Positive Psychology, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://positivepsychology.com/hedonic-treadmill/
  22. Understanding the Hedonic Treadmill: Finding Contentment – Cityscape Counseling, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://www.cityscapecounseling.com/post/hedonic-treadmill/
  23. Hedonic Treadmill – Overview, Observed Examples, Happiness Types, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://corporatefinanceinstitute.com/resources/career-map/sell-side/capital-markets/hedonic-treadmill/
  24. Hedonic Treadmill – The Decision Lab, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://thedecisionlab.com/reference-guide/psychology/hedonic-treadmill
  25. The Parable Of The Mexican Fisherman And Investment Banker – Financial Mentor, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://www.financialmentor.com/wp-content/uploads/the-parable-of-the-mexican-fisherman-and-investment-banker.pdf
  26. The Mexican Fisherman and the American Businessman – The Man’s Life, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://www.themanslife.com/2020/07/the-mexican-fisherman-and-the-american-businessman/
  27. The Mexican Fisherman Story – How Much Is Enough? – Debt-Free Doctor, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://www.debtfreedr.com/mexican-fisherman-story/
  28. The Parable of the Mexican Fisherman (and the Investment Banker) – Travis.vc, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://travis.vc/mexican-fisherman-parable/
  29. The Parable of the Mexican Fisherman – The Kinnard Homestead, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://www.thekinnardhomestead.com/the-parable-of-the-mexican-fisherman/
  30. Buying to Blunt Negative Feelings: Materialistic Escape From the Self | Carlson School of Management – University of Minnesota, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://carlsonschool.umn.edu/sites/carlsonschool.umn.edu/files/2019-04/donnelly_ksendzova_howell_vohs_baumeister_2016_rgp_materialism_as_escape_from_the_self_0.pdf
  31. The Relationship Between Materialism and Personal Well-Being: A Meta-Analysis – selfdeterminationtheory.org, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://selfdeterminationtheory.org/wp-content/uploads/2019/08/2014_DittmarBondHurstKasser_PPID.pdf
  32. Research Progress on the Influence of Materialism and Its Interventions, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://www.scirp.org/journal/paperinformation?paperid=90676
  33. Materialism and Psychological Well-being: A Meta-analytic Study – BYU ScholarsArchive, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://scholarsarchive.byu.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=4863&context=etd
  34. The Problematic Role of Materialistic Values in the Pursuit of Sustainable Well-Being – PMC, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8951562/
  35. What psychology says about materialism and the holidays, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://www.apa.org/news/press/releases/2014/12/materialism-holidays
  36. Materialism, affective states, and life satisfaction: case of Croatia – PMC – PubMed Central, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4644134/
  37. Scarcity by Sendhil Mullainathan and Eldar Shafir – ADHDoers, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://adhdoers.com/blogs/blog/scarcity-by-sendhil-mullainathan-and-eldar-shafir
  38. A behavioral understanding of the scarcity mind-set | Deloitte Insights, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://www.deloitte.com/us/en/insights/topics/leadership/scarcity-mind-set-improving-decision-making.html
  39. Scarcity: Why Having Too Little Means So Much – Farnam Street, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://fs.blog/scarcity-why-having-too-little-means-so-much/
  40. Mullainathan and Shafir Explore the Cognitive Effects of Scarcity, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://www.iq.harvard.edu/news/mullainathan-and-shafir-explore-cognitive-effects-scarcity
  41. Address at University of Kansas – Robert F. Kennedy Human Rights, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://rfkhumanrights.org/speech/address-at-university-of-kansas/
  42. Robert F. Kennedy University of Kansas March 18, 1968 This text was transcribed for the convenience of readers and researchers, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://images2.americanprogress.org/campus/email/RobertFKennedyUniversityofKansas.pdf
  43. Robert F. Kennedy’s remarks at the University of Kansas – Wikipedia, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Robert_F._Kennedy%27s_remarks_at_the_University_of_Kansas
  44. ‘Everything, in short, except that which makes life worthwhile’ | Blog by Tim Jackson, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://cusp.ac.uk/themes/aetw/rfk-gdp50/
  45. Remarks of Robert F. Kennedy at the University of Kansas, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://gandalf.fee.urv.cat/professors/AntonioQuesada/Curs1718/Kennedy_on_GDP.pdf
  46. Robert Kennedy on Shortcomings of GDP in 1968 – CONVERSABLE ECONOMIST, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://conversableeconomist.blogspot.com/2012/01/robert-kennedy-on-shortcomings-of-gdp.html
  47. Consumerism plays a huge role in climate change – Grist.org, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://grist.org/living/consumerism-plays-a-huge-role-in-climate-change/
  48. How Buying Stuff Drives Climate Change – State of the Planet, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://news.climate.columbia.edu/2020/12/16/buying-stuff-drives-climate-change/
  49. Effect of Materialism on Pro-environmental Behavior Among Youth in China: The Role of Nature Connectedness – Frontiers, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://www.frontiersin.org/journals/psychology/articles/10.3389/fpsyg.2022.794816/pdf
  50. Effect of Materialism on Pro-environmental Behavior Among Youth in China: The Role of Nature Connectedness – Frontiers, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://www.frontiersin.org/journals/psychology/articles/10.3389/fpsyg.2022.794816/full
  51. Environmental Protection or Self-Interest? The Public Accountability Moderates the Effects of Materialism and Advertising Appeals on the Pro-Environmental Behavior – Dove Medical Press, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://www.dovepress.com/environmental-protection-or-self-interest-the-public-accountability-mo-peer-reviewed-fulltext-article-PRBM
  52. Environmental Protection or Self-Interest? The Public Accountability Moderates the Effects of Materialism and Advertising Appeals on the Pro-Environmental Behavior – PubMed, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/36387042/
  53. The Stonecutter – Wikipedia, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/The_Stonecutter
  54. The Stonecutter | DoubtersParish, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://doubtersparish.com/stories/the-stonecutter/
  55. The Stonecutter: A Chinese Folk Tale of Power & Contentment – Jordan Bates, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://jordanbates.life/the-stonecutter-a-chinese-folk-tale/
  56. The Story of the Stonecutter | CVEEC – WordPress.com, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://cveec.wordpress.com/2013/12/06/the-story-of-the-stonecutter/
  57. Parable of the Stonecutter – The Express, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://sjhexpress.com/uncategorized/2015/01/21/parable-of-the-stonecutter/
  58. EhumaH, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://ehumah.com/
  59. Transforming education: A review of the benefits of integrating mindfulness and meditation techniques in schools – ResearchGate, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://www.researchgate.net/publication/378929473_Transforming_education_A_review_of_the_benefits_of_integrating_mindfulness_and_meditation_techniques_in_schools
  60. The impact of mindfulness education on elementary school students: Evaluation of the Master Mind Program – PMC – PubMed Central, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4821437/
  61. Mindfulness in Education Research Highlights – Greater Good Science Center, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://greatergood.berkeley.edu/article/item/mindfulness_in_education_research_highlights
  62. cogbtherapy.com, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://cogbtherapy.com/acceptance-and-commitment-therapy-act-los-angeles#:~:text=ACT%20is%20a%20mindfulness%2Dbased,that%20reflects%20their%20deepest%20values.
  63. Acceptance and Commitment Therapy (ACT): What It Is – Cleveland Clinic, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://my.clevelandclinic.org/health/treatments/acceptance-and-commitment-therapy-act-therapy
  64. Acceptance and Commitment Therapy and Psychological Well-Being: A Narrative Review, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC11837766/
  65. The Power of Acceptance & Commitment Therapy – Canyon Creek Behavioral Health, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://canyoncreekbh.com/blog/the-power-of-acceptance-and-commitment-therapy/
  66. The Relationship between Connectedness to Nature, Environmental Values, and Pro-environmental Behaviours – University of Warwick, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://warwick.ac.uk/fac/cross_fac/iatl/research/reinvention/archive/volume8issue2/pereira/
  67. Nature: How connecting with nature benefits our mental health, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://www.mentalhealth.org.uk/our-work/research/nature-how-connecting-nature-benefits-our-mental-health
  68. ECO-MIND: enhancing pro-environmental behaviours and mental health through nature contact for urban youth – a research protocol for a multi-country study using geographic ecological momentary assessment and mental models – PubMed Central, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC11474665/
  69. How the Psychological Benefits Associated with Exposure to Nature Can Affect Pro-Environmental Behavior – Scholars.Direct, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://scholars.direct/Articles/cognitive-science/acs-1-004.php
  70. Positive Psychology and Gratitude Interventions: A Randomized Clinical Trial – Frontiers, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://www.frontiersin.org/journals/psychology/articles/10.3389/fpsyg.2019.00584/full
  71. Gratitude and Well Being: The Benefits of Appreciation – PMC, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3010965/
  72. The Neuroscience of Gratitude and Effects on the Brain – Positive Psychology, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://positivepsychology.com/neuroscience-of-gratitude/
  73. The Science and Research on Gratitude and Happiness – Positive Psychology, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://positivepsychology.com/gratitude-happiness-research/
  74. lifestyle.sustainability-directory.com, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://lifestyle.sustainability-directory.com/question/why-is-empathy-crucial-for-bridging-social-divides/#:~:text=Empathy%20Acts%20as%20a%20Bridge,past%20the%20surface%2Dlevel%20differences.
  75. Why Is Empathy Crucial for Bridging Social Divides? – Lifestyle → Sustainability Directory, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://lifestyle.sustainability-directory.com/question/why-is-empathy-crucial-for-bridging-social-divides/
  76. Can we train empathy? MSU Researcher explores the science behind bridging social divides | School of Social Work | Michigan State University, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://socialwork.msu.edu/news/empathy-research.html
  77. Empathy, respect for one another critical to ease political polarization, Stanford sociologist says, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://news.stanford.edu/stories/2017/01/empathy-respect-critical-ease-political-polarization-sociologist-says
  78. Exploring the role of teacher empathy in student mental health outcomes: a comparative SEM approach to understanding the complexities of emotional support in educational settings, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC11965646/
  79. (PDF) Exploring the role of teacher empathy in student mental health outcomes: a comparative SEM approach to understanding the complexities of emotional support in educational settings – ResearchGate, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://www.researchgate.net/publication/390049758_Exploring_the_role_of_teacher_empathy_in_student_mental_health_outcomes_a_comparative_SEM_approach_to_understanding_the_complexities_of_emotional_support_in_educational_settings
  80. Prosocial Spending and Happiness: Using Money to Benefit Others Pays Off – Harvard DASH, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://dash.harvard.edu/bitstreams/7312037c-e309-6bd4-e053-0100007fdf3b/download
  81. Prosocial Spending and Happiness: Using Money to Benefit Others Pays Off, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://www.researchgate.net/publication/270488639_Prosocial_Spending_and_Happiness_Using_Money_to_Benefit_Others_Pays_Off
  82. Prosocial spending encourages happiness: A replication of the only experiment reported in Dunn, Aknin, and Norton (2008) – PMC, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9451075/
  83. Happiness and Prosocial Behavior: An Evaluation of the Evidence, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://worldhappiness.report/ed/2019/happiness-and-prosocial-behavior-an-evaluation-of-the-evidence/
  84. The Psychology of Money: Understanding Your Money Mindset | Benson Financial Group, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://www.bensonfinancialgroup.com/blog-01/the-psychology-of-money-understanding-your-money-mindset
  85. Understand Your Relationship with Money | Wespath Benefits & Investments, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://www.wespath.org/health-well-being/health-well-being-resources/financial-well-being/understand-your-relationship-with-money
  86. What is Your Relationship with Money? – Melanie Shmois, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://www.melanieshmois.com/life-coaching-tips-inspiration-blog/relationship-with-money
  87. Money Psychology: Understanding Your Relationship with Money | Cape Cod 5, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://www.capecodfive.com/resources/money-psychology
  88. Loving Kindness Meditation Script & Worksheet – LETSS, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://www.letss.org.au/images/Loving_Kindness_Meditation_Worksheet_edited.pdf
  89. What Is Loving Kindness Meditation? (Incl. 4 Metta Scripts) – Positive Psychology, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://positivepsychology.com/loving-kindness-meditation/
  90. Cẩm nang tu Tâm EhumaH, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://ehumah.com/cam-nang-tu-tam-ehumah
  91. Three Good Things – SIU School of Medicine, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://www.siumed.edu/gme/three-good-things
  92. Gratitude Practice #1 – Three Good Things, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://www.uwosh.edu/counseling/wp-content/uploads/sites/178/2020/04/Three-Good-Things.pdf
  93. 3 Good Things: How to Achieve Mental Wellness – Heartland Community Health Center, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://heartlandhealth.org/2024/01/3-good-things-how-to-achieve-mental-wellness/
  94. Three Good Things, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://www.kendal.org/wp-content/uploads/2021/02/Design-Your-Best-Day-Handout-Three-Good-Things.pdf
  95. THREE GOOD THINGS | Brainwaves, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://education.brainwaveshub.org/wp-content/uploads/2024/09/Three-good-things.pdf
  96. Brief Instructions for Loving-Kindness Meditation – Metta Institute®, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://www.mettainstitute.org/mettameditation.html
  97. Loving Kindness Meditation Script – Nan Tien Temple, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://www.nantien.org.au/sre-web/workshop/04-2018/Loving_Kindness_Meditation_04-2018.pdf
  98. A Guided Loving-Kindness Meditation with Sharon Salzberg – Mindful.org, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://www.mindful.org/a-guided-loving-kindness-meditation-with-sharon-salzberg/
  99. Becoming an Active Listener There are five key elements of active listening. They all help you ensure that you hear the other pe, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://wayne.edu/learning-communities/pdf/becoming-active-listener-13.pdf
  100. What is Active Listening? 4 Tips for Improving Communication Skills – Colorado State University Global, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://csuglobal.edu/blog/what-active-listening-4-tips-improving-communication-skills
  101. Effective Active Listening: Examples, Techniques & Exercises [2025] – Asana, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://asana.com/resources/active-listening
  102. Active Listening – StatPearls – NCBI Bookshelf, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK442015/
  103. Active Listening: Using Listening Skills to Coach Others | CCL, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://www.ccl.org/articles/leading-effectively-articles/coaching-others-use-active-listening-skills/
  104. The Nonviolent Communication Model – Sprouts – Learning Videos – Social Sciences, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://sproutsschools.com/the-nonviolent-communication-model/
  105. Four Steps of Nonviolent Communication – Ed Psych Insight, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://www.epinsight.com/post/nonviolent-communication
  106. Try the language of the giraffe: nonviolent communication – Lepaya, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://www.lepaya.com/blog/try-the-language-of-the-giraffe-nonviolent-communication
  107. The Practice of NonViolent Communication, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://www.citizenshandbook.org/nonviolent_communication.pdf
  108. The four NVC steps in practice – Empathic Way Europe, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://www.empathiceurope.com/the-four-nvc-steps-in-practice/
  109. GRATITUDE LETTER, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://pharm.ucsf.edu/sites/pharm.ucsf.edu/files/residencies/media-browser/gratitude_practice_letter_2.pdf
  110. www.psychologytoday.com, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://www.psychologytoday.com/us/blog/happybytes/202411/the-virtual-gratitude-visit#:~:text=One%20popular%20gratitude%20exercise%20in,whom%20you%20have%20never%20thanked.
  111. How to Practice Gratitude – Grateful.org, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://grateful.org/resource/how-to-practice-gratitude/
  112. The Gratitude Visit (aka the biggest happiness booster) – The Life Feast with Lizzie Larock, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://www.larockstarcreative.com/blog/the-gratitude-visit
  113. A positive worldview is less associated with privilege than expected – Penn Today, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://penntoday.upenn.edu/news/primals-project-positive-world-beliefs-privilege
  114. Popping the Bubble of Positive Psychology – SNF Paideia Program, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://snfpaideia.upenn.edu/news/popping-the-bubble-of-positive-psychology/
  115. Is Positive Psychology Only For the Privileged? – School of Coaching Mastery, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://www.schoolofcoachingmastery.com/coaching-blog/is-positive-psychology-only-for-the-privileged
  116. Martin Seligman and the Rise of Positive Psychology, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://www.neh.gov/article/martin-seligman-and-rise-positive-psychology
  117. Poverty and mental health: policy, practice and research implications – PMC, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7525587/
  118. Maslow’s hierarchy of needs pyramid: Uses and criticism – Medical News Today, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://www.medicalnewstoday.com/articles/maslows-hierarchy-of-needs
  119. Hierarchy of Needs: A 2024 Take on Maslow’s Findings – Positive Psychology, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://positivepsychology.com/hierarchy-of-needs/
  120. Criticism of Maslow’s Hierarchy of Needs – Simply Put Psych, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://simplyputpsych.co.uk/psych-101-1/criticism-of-maslows-hierarchy-of-needs
  121. Praise & Criticism: Hierarchy of Needs (Maslow), truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://blog.hptbydts.com/praise-criticism-hierarchy-of-needs-maslow
  122. Toxic Positivity – Centre for Innovation in Campus Mental Health, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://campusmentalhealth.ca/infosheets/toxic-positivity/
  123. The Dark Side of Positivity: When Toxic Optimism Hurts More Than It Helps, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://insightspsychology.org/the-dark-side-of-toxic-positivity/
  124. Toxic positivity – Wikipedia, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Toxic_positivity
  125. Toxic Positivity | Psychology Today, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://www.psychologytoday.com/us/basics/toxic-positivity
  126. pmc.ncbi.nlm.nih.gov, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3939772/#:~:text=Conclusions,and%20different%20forms%20of%20mortality.
  127. The Effects of Emotional Suppression | Risks & Treatment – Clinic Les Alpes, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://cliniclesalpes.com/blog/effects-of-emotional-suppression/
  128. Consequences of Repression of Emotion: Physical Health, Mental Health and General Well Being – Open Access Pub, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://openaccesspub.org/international-journal-of-psychotherapy-practice-and-research/article/999
  129. The Hidden Dangers of Emotional Suppression – Abhasa, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://www.abhasa.in/articles/the-dangers-of-emotional-suppression/
  130. Spiritually Bypassing Hard Feelings | Psychology Today, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://www.psychologytoday.com/us/blog/next-change-is-inevitable-growth-is-optional/202504/spiritually-bypassing-hard-feelings
  131. What Is Spiritual Bypassing? | Psychology Today, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://www.psychologytoday.com/us/blog/the-empowerment-diary/201901/what-is-spiritual-bypassing
  132. Spiritually Bypassing Hard Feelings | Psychology Today New Zealand, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://www.psychologytoday.com/nz/blog/next-change-is-inevitable-growth-is-optional/202504/spiritually-bypassing-hard-feelings?amp
  133. What Is the Spiritual Bypass? | Psychology Today, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://www.psychologytoday.com/us/blog/heart-medicine-for-a-changing-world/202302/what-is-the-spiritual-bypass
  134. New Zealand: Changing the Conversation on Well-Being – International Monetary Fund (IMF), truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://www.imf.org/en/News/Articles/2022/01/26/cf-new-zealand-changing-the-conversation-on-well-being
  135. New Zealand – Implementing the Wellbeing Budget, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://weall.org/resource/new-zealand-implementing-the-wellbeing-budget
  136. Prime Minister Jacinda Ardern’s Wellbeing Budget speech – Beehive.govt.nz, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://www.beehive.govt.nz/speech/prime-minister-jacinda-ardern%E2%80%99s-wellbeing-budget-speech
  137. New Zealand’s Wellbeing Budget Invests in Population Health – PMC, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6904262/
  138. New Zealand has unveiled its first ‘well-being’ budget | World Economic Forum, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://www.weforum.org/stories/2019/05/new-zealand-is-publishing-its-first-well-being-budget/
  139. Wellbeing Budget 2021: Securing Our Recovery | The Treasury New Zealand, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://www.treasury.govt.nz/publications/wellbeing-budget/wellbeing-budget-2021-securing-our-recovery
  140. www.oecd.org, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://www.oecd.org/en/publications/well-being-knowledge-exchange-platform-kep_93d45d63-en/bhutan-s-gross-national-happiness-gnh-index_ff75e0a9-en.html#:~:text=Developed%20through%20an%20extensive%20participatory,and%20resilience%2C%20and%20living%20standards.
  141. Gross National Happiness – Wikipedia, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Gross_National_Happiness
  142. The Gross National Happiness Framework and the Health System Response to the COVID-19 Pandemic in Bhutan – PubMed Central, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7866366/
  143. Gross National Happiness | OPHI – Oxford Poverty and Human Development Initiative, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://ophi.org.uk/gross-national-happiness
  144. Exploring the rise of the global B Corp movement – News & insight, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://www.jbs.cam.ac.uk/2024/exploring-the-rise-of-the-global-b-corp-movement/
  145. B Corp: More than a certification, a continuously evolving movement, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://bcorporation.eu/blog_post/b-corp-more-than-a-certification-a-continuously-evolving-movement/
  146. B Corps Build Positive Social Impact with Workplace Strategies and Community Partnerships – B Lab U.S. & Canada, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://usca.bcorporation.net/zbtcz9z23zb-corps-build-positive-social-impact-with-workplace-strategies-and-community-partnerships/
  147. Embracing Sustainability – The Rise of B Corporations – ESG PRO Ltd., truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://esgpro.co.uk/embracing-sustainability-the-rise-of-b-corp/
  148. B Corp certification: Guide for directors | Factsheets | IoD, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://www.iod.com/resources/governance/b-corp-certification-guide-for-directors/
  149. An independent comparative study into the financial and operational performance of B Corporations in the UK – Pinstone Communications, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://www.pinstone.co.uk/wp-content/uploads/2022/04/UK-B-Corp-Performance-Research-Report-November-2020.pdf
  150. B Corp certification : What’s in it for my business? – BetterBusiness, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://betterbusiness.be/b-corp-certification-whats-in-it-for-my-business/
  151. Are B Corporations better places to work? – Raconteur, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://www.raconteur.net/responsible-business/b-corps-better-workplaces
  152. Minimalism:Understanding Its Deepr Psychological Impact 2025 – Beyond Healing, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://beyondhealingcounseling.com/minimalism-understanding-its-deepr-psychological-impact/
  153. A Connection Between Minimalism and Financial Health – SDK CPAs, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://sdkcpa.com/a-connection-between-minimalism-financial-health/
  154. Financial and Psychological Benefits of Minimalism – Nav.it Blog, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://blog.navitmoney.com/financial-and-psychological-benefits-of-minimalism/
  155. The Pursuit of Health, Wealth, and Well-being Through Minimalist Consumption, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://dukespace.lib.duke.edu/dspace/handle/10161/22136
  156. People who quit their high-paying jobs to pursue happiness—how did it turn out? : r/Fire – Reddit, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://www.reddit.com/r/Fire/comments/1iiigct/people_who_quit_their_highpaying_jobs_to_pursue/
  157. 24 Successful Women Share Why and How They Quit Their Jobs, and If They’d Do It Again, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://ladiesgetpaid.com/24-successful-women-who-quit-their-jobs/
  158. I quit my six-figure city job and I’m the happiest I’ve ever been – Yahoo, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://uk.style.yahoo.com/i-quit-six-figure-city-job-happiest-ever-been-110148193.html
  159. I Quit A High Paying Job To Be Poor But Happy | Your Career – The Mix, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://www.themix.org.uk/work-and-study/your-career-path/i-quit-a-high-paying-job-to-be-poor-but-happy-13707.html
  160. 7 Women Share Why They Quit Their Jobs To Find Happiness – Essence, truy cập vào tháng 6 23, 2025, https://www.essence.com/lifestyle/money-career/black-women-quit-jobs-find-happiness/