Chân Tâm theo Triết Học EhumaH: Từ Tiềm Năng Sinh Học đến Trạng Thái Vận Hành Vượt Ngã

Dẫn Nhập: Một Cuộc Đổi Trục trong Tư Duy về Bản Thể

Trong dòng chảy của tư tưởng nhân loại, từ Đông sang Tây, câu hỏi về bản chất sâu thẳm của con người luôn là một nguồn cảm hứng bất tận. Các truyền thống triết học đã đưa ra nhiều khái niệm như “linh hồn”, “bản ngã chân thật” (True Self), hay “Phật tính” (Buddha-nature), nhưng chúng thường dừng lại ở địa hạt siêu hình, khó nắm bắt và khó kiểm chứng. Triết học EhumaH dựa trên các nguyên lý về Song Bản Thể, Sự Tổ Chức Và Tính Trồi…có cách tiếp cận Chân Tâm không phải như một thực thể tĩnh tại cần tìm về, mà là một trạng thái vận hành tối ưu có thể được vun bồi và hiện thực hóa.

Để hiểu Chân Tâm, trước hết cần nắm vững định nghĩa nền tảng về Tâm của EhumaH: “Tâm, nẩy mầm từ nền tảng sinh học-di truyền, một mặt phản ảnh trạng thái cô đọng của con người tại mỗi thời điểm, một mặt đóng vai trò là ‘hệ điều hành tổng thể’ của Thân-Trí, trồi lên và tiến hóa trong sự tương tác với môi trường, được xây dựng dựa trên tự nhận thức, hệ giá trị, hệ cảm xúc và hệ động lực, với tiềm năng nhân quả hướng xuống và Tâm vượt Ngã hướng tới Hòa Hợp trọn vẹn Tâm-Thân-Trí”.1

Từ định nghĩa này, lý luận về Chân Tâm sẽ được làm sáng tỏ. Bài viết này sẽ luận giải một cách toàn diện về Chân Tâm, dựa trên định nghĩa : Chân Tâm là Tâm ở trạng thái Vượt Ngã (Ego-Transcendence), khởi đầu trong sự kế thừa từ nền tảng sinh học (như cấu trúc vật chất và các kết nối sẵn có được mã hóa trong DNA) nhưng không bất biến mà liên tục được phát triển qua tính dẻo thần kinh và tương tác động với Môi Trường; một mặt, là trạng thái hòa hợp toàn diện của Tâm-Thân-Trí được biểu hiện tại mỗi thời điểm, mặt khác, là hệ điều hành giá trị và động lực cốt lõi của toàn bộ hệ thống khi vận hành ở trạng thái này.

Phần I: Định Nghĩa Cốt Lõi và Sự Dịch Chuyển Triết Học

Nền tảng của lý thuyết EhumaH về Chân Tâm nằm ở sự thay đổi dứt khoát khỏi quan niệm truyền thống về một bản thể ẩn giấu.

1. Chân Tâm: Một Trạng Thái Động, Phát Triển và Vượt Ngã

Định nghĩa cập nhật của EhumaH đã tái định vị Chân Tâm một cách triệt để, làm rõ nó không phải là một thực thể tách biệt mà chính là Tâm ở trạng thái Vượt Ngã (Ego-Transcendence), một trạng thái có tính động, phát triển liên tục thay vì bất biến.1

  • “Khởi đầu trong sự kế thừa từ nền tảng sinh học nhưng không bất biến…”: Luận điểm này khẳng định Chân Tâm có một nền tảng vật chất, bắt nguồn từ “tiềm năng hòa hợp được mã hóa trong DNA”.1 Tuy nhiên, đây chỉ là điểm khởi đầu, cung cấp cấu trúc và các kết nối sẵn có ban đầu. Nó không phải là một bản chất cố định. Thay vào đó, tiềm năng này liên tục được phát triển và định hình lại thông qua
    tính dẻo thần kinh (neuroplasticity)—quá trình tái cấu trúc não bộ dựa trên kinh nghiệm—và tương tác động với Môi Trường.1 Các yếu tố môi trường có thể ảnh hưởng đến sự biểu hiện của gen thông qua cơ chế biểu sinh (epigenetics) mà không làm thay đổi trình tự DNA, qua đó cho thấy sự phát triển của Chân Tâm là một quá trình tiến hóa động, phụ thuộc vào vòng lặp tương tác Tâm-Thân-Trí-Môi Trường.2
  • “Một mặt, là trạng thái hòa hợp toàn diện…”: Đây là khía cạnh biểu hiện của Chân Tâm. Khi ở trạng thái này, mọi xung đột nội tại giữa các tầng Tâm, cũng như giữa Tâm, Thân và Trí đều được giải quyết, tạo ra một sự toàn vẹn, hợp nhất và an lạc.4 Sự hòa hợp này không phải là kết quả của một nền tảng sinh học bất biến, mà chính là sản phẩm của tính dẻo thần kinh, cho phép não bộ thích ứng và tái cấu trúc thông qua tương tác.
  • “Mặt khác, là hệ điều hành giá trị và động lực cốt lõi…”: Đây là khía cạnh chức năng của Chân Tâm. Trong trạng thái Vượt Ngã, Chân Tâm cung cấp một la bàn giá trị và một nguồn động lực nguyên thủy, không còn dựa trên sự thỏa mãn cá nhân của cái tôi (ego) mà hướng tới sự hòa hợp, từ bi và các giá trị phổ quát.1 Chức năng này cũng được phát triển và củng cố thông qua tính dẻo thần kinh, nơi não bộ tái tổ chức các mạng lưới neuron dựa trên kinh nghiệm và tu tập, đảm bảo Chân Tâm không tĩnh tại mà tiến hóa liên tục.

2. Giải Quyết Nghịch Lý Triết Học: Chân Tâm và Vô Ngã (Anattā)

Định nghĩa Chân Tâm như một trạng thái vận hành đã giải quyết một cách tao nhã nghịch lý triết học lâu đời giữa khái niệm “Chân Tâm” (hay Chân Ngã, Atman) và giáo lý “Vô Ngã” (Anattā) cốt lõi của Phật giáo.5 Học thuyết Vô Ngã khẳng định không có một “cái tôi” hay “bản ngã” (

attaˉ) nào thường hằng, bất biến, tồn tại độc lập.7 Nếu Chân Tâm được hiểu là một “Cái Tôi chân thật” (True Self) bất biến, nó sẽ mâu thuẫn trực tiếp với nguyên lý vô ngã.1

Cách tiếp cận của EhumaH đã phá vỡ thế lưỡng nan này. Bằng cách chuyển Chân Tâm từ một thực thể bản thể học (một thứ tồn tại) sang một trạng thái chức năng (một cách vận hành của hệ thống), mâu thuẫn được hóa giải.1 Việc hiện thực hóa Chân Tâm trong khuôn khổ EhumaH không phải là việc tìm thấy một linh hồn vĩnh cửu, mà là việc đạt đến một trạng thái vận hành của hệ thống Tâm-Thân-Trí khi đã thấu suốt và vượt qua ảo tưởng về một cái ngã (

ego) cố định, riêng biệt. Trong trạng thái này, ý thức trở nên thuần túy, không phán xét, không dính mắc—một sự thể nghiệm trực tiếp của Vô Ngã. Do đó, con đường đến Chân Tâm của EhumaH và con đường đến tuệ giác Vô Ngã của Phật giáo, về mặt chức năng, là đồng nhất: cả hai đều là quá trình buông bỏ sự đồng hóa với một cấu trúc tâm lý vị kỷ, tạm thời để cho một phương thức tồn tại hài hòa, hợp nhất và trọn vẹn hơn được biểu hiện.

3. Nền Tảng Sinh Học Động: Từ Di Truyền đến Tính Dẻo Thần Kinh

Một trong những đóng góp độc đáo nhất của triết lý EhumaH là nỗ lực phi siêu hình hóa Chân Tâm. Thay vì một khái niệm bất biến, Chân Tâm được xem là một tiềm năng động, có nền tảng sinh học nhưng được phát triển liên tục.

  • Di truyền là điểm khởi đầu: EhumaH khẳng định khả năng đạt đến trạng thái Chân Tâm có một nền tảng sinh học, khởi đầu từ “gói thông tin di truyền cốt lõi” được mã hóa trong DNA.4 Đây là “bản thiết kế” ban đầu, cung cấp cấu trúc vật chất và các kết nối sẵn có.1
  • Phát triển qua tương tác: Tiềm năng này không bất biến. Nó được “giải mã”, kích hoạt và phát triển thông qua vòng lặp tương tác động giữa cá nhân và Môi trường.1 Các cơ chế như
    biểu sinh (epigenetics) cho thấy môi trường và trải nghiệm sống có thể “bật” hoặc “tắt” các gen mà không thay đổi chuỗi DNA, qua đó định hình các khuynh hướng bẩm sinh.1
  • Hiện thực hóa qua tính dẻo thần kinh: Quá trình tu dưỡng và học hỏi thúc đẩy tính dẻo thần kinh (neuroplasticity), cho phép não bộ liên tục tái cấu trúc và tạo ra các kết nối thần kinh mới dựa trên kinh nghiệm.1 Chính nhờ quá trình này mà trạng thái Chân Tâm từ một tiềm năng có thể trở thành một trạng thái vận hành được hiện thực hóa.

Từ đó, Chân Tâm được định vị là “đặc tính trồi tối hậu” (ultimate emergent property) của toàn bộ hệ thống Tâm-Thân-Trí khi đạt đến trạng thái tích hợp hoàn hảo, một trạng thái được vun bồi và phát triển chứ không chỉ được kế thừa một cách thụ động.4

Phần II: Chân Tâm trong Kiến Trúc 8 Tầng Tâm

Trong mô hình 8 tầng của Tâm, Chân Tâm chiếm vị trí Tầng 1, tầng sâu nhất, nguyên thủy nhất và có ảnh hưởng chi phối nhất.4 Nó hoạt động như một “Core BIOS” hay “Hệ điều hành gốc” của toàn bộ con người.1

1. Vị Trí Nền Tảng và Năng Lực Nhân Quả Hướng Xuống

Là tầng cốt lõi, Chân Tâm là nguồn cội của cả ba phương diện Tâm, Thân, và Trí.1 Nó không phải là một tầng được hình thành sau cùng, mà là nền tảng tiềm ẩn, là “mục đích” tối thượng mà toàn bộ quá trình tiến hóa của 7 tầng còn lại hướng tới.1

Một khi trạng thái Chân Tâm được kích hoạt, nó sẽ tạo ra một năng lực “nhân quả hướng xuống” (downward causation) mạnh mẽ, tác động và tái cấu trúc lại toàn bộ 7 tầng còn lại.1 Vai trò của nó là cung cấp câu trả lời tối thượng cho câu hỏi “Để làm gì?” của hệ thống. Câu trả lời đó là: “Để Hòa Hợp trọn vẹn Tâm-Thân-Trí”.1 Động lực này không phủ nhận hay triệt tiêu các động lực của các tầng khác, mà tích hợp và định hướng chúng. Ví dụ, động lực sinh tồn của Tầng 2 (Tố chất) được nâng cấp từ “tồn tại” thành “phát triển và phụng sự”. Động lực tìm kiếm sự chấp nhận của Tầng 5 (Tự nhận thức) được chuyển hóa từ “kết nối để thỏa mãn cái tôi” thành “kết nối bằng lòng từ bi chân thật”.

Bảng 1: Sự Chuyển Hóa của 8 Tầng Tâm dưới Tác Động của Chân Tâm

Tầng Tên Gọi Chức Năng Vận Hành Tiêu Chuẩn (Bị Cái Tôi chi phối) Chức Năng Vận Hành khi được Chân Tâm Tích Hợp (Vượt Ngã)
8 Biểu Hiện Xã Hội Tìm kiếm thành công, danh vọng, quyền lực để khẳng định cái tôi. Kiến tạo và để lại di sản dựa trên lòng từ bi và các giá trị phổ quát.
7 Hành Vi Hành động theo lương tâm và ý chí để xây dựng một bản sắc cá nhân mạnh mẽ. Hành động trở thành biểu hiện tự nhiên của sự hòa hợp nội tại, không cần gắng gượng.
6 Thế Giới Quan Xây dựng hệ giá trị và niềm tin để củng cố cái tôi và tạo trật tự cho thế giới. Thấu suốt thực tại như nó là, vượt qua các hệ thống niềm tin nhị nguyên.
5 Tự Nhận Thức Hình thành cái tôi (ego) để tương tác xã hội và được chấp nhận. Cái tôi trở thành một công cụ chức năng, linh hoạt để phục vụ mục đích cao cả hơn.
4 Hệ Nội Động Lực Tìm kiếm cảm xúc tích cực và tránh tiêu cực để thỏa mãn nhu cầu cá nhân. Trải nghiệm các cảm xúc như tình yêu thương vô điều kiện, an lạc nội tại, không phụ thuộc ngoại cảnh.
3 Tiềm Thức Vận hành các phản ứng và thói quen tự động dựa trên kinh nghiệm quá khứ. Trực giác trở nên sắc bén, các phản ứng tự động được thay thế bằng sự đáp ứng chánh niệm.
2 Tố Chất Bị chi phối bởi các bản năng sinh tồn, sinh sản và di sản biểu sinh. Các bản năng được chuyển hóa thành năng lượng sống dồi dào, hướng tới sự phát triển và sáng tạo.
1. Chân Tâm Là một tiềm năng ẩn, chưa được kích hoạt. Trở thành trạng thái vận hành chủ đạo, điều hướng toàn bộ hệ thống.

(Nguồn: Phân tích và tổng hợp dựa trên mô hình 8 tầng Tâm của EhumaH 1)

Phần III: 9 Tầng Trí – Bộ Công Cụ Hiện Thực Hóa Chân Tâm

Nếu hệ thống 8 tầng Tâm xác định mục tiêu và động lực của hành trình phát triển con người, thì hệ thống 9 tầng Trí chính là bộ công cụ nhận thức tinh vi để thực hiện hành trình đó.

1. Mối Quan Hệ Cộng Sinh giữa Tâm và Trí

Trong triết lý EhumaH, Trí được định nghĩa là “cấu trúc có tổ chức của Thông tin”.1 Chức năng của nó là xử lý, phân tích, tổng hợp và kiến tạo các mô hình thông tin, trả lời các câu hỏi “Cái gì?” và “Như thế nào?”.1 Trong khi đó, Tâm là “hệ điều hành giá trị”, trả lời câu hỏi “Để làm gì?”.1 Mối quan hệ này là cộng sinh: một Trí tuệ không có la bàn giá trị của Tâm sẽ trở nên vô định; một Tâm không được soi sáng bởi Trí tuệ sẽ mãi chìm trong bản năng. Việc hiện thực hóa Chân Tâm đòi hỏi sự phối hợp đỉnh cao của cả hai.

2. Vai Trò Cốt Lõi của Siêu Nhận Thức và Tuệ Giác

Công cụ quan trọng nhất trong 9 tầng Trí để tiếp cận Chân Tâm chính là Tầng 1: Siêu Nhận Thức và Tuệ Giác (Metacognition & Insight).1

  • Siêu Nhận Thức (Metacognition): Được định nghĩa là năng lực tổ chức mang tính tự tham chiếu, là khả năng “tư duy về chính tư duy của mình”.1 Đây là năng lực cho phép ý thức quay vào trong, quan sát chính các quá trình tâm trí—suy nghĩ, cảm xúc, niềm tin—mà không bị chúng cuốn đi hay đồng hóa với chúng.9 Khi một người có thể quan sát một ý nghĩ giận dữ như một “hiện tượng” đang trôi qua trong tâm trí, thay vì “Tôi đang giận”, họ đang thực hành siêu nhận thức. Năng lực này chính là chìa khóa để làm suy yếu sự bám chấp vào cái tôi (Tầng 5 Tâm) và các mẫu phản ứng tự động của tiềm thức (Tầng 3 Tâm). Các nghiên cứu cho thấy thiền định giúp cải thiện khả năng siêu nhận thức.11
  • Tuệ Giác (Insight): Là đặc tính trồi lên của siêu nhận thức. Nó không phải là một kiến thức suy luận, mà là một “sự thấu hiểu trực tiếp, phi khái niệm về bản chất của ý thức”.1 Đây chính là khoảnh khắc “aha!” của tâm linh, khi hành giả trực nhận được tính vô thường, khổ, vô ngã của các hiện tượng tâm-vật lý. Tuệ giác này phá vỡ ảo tưởng về một cái ngã riêng biệt, vững chắc, và chính sự phá vỡ này mở ra cánh cửa cho trạng thái vận hành của Chân Tâm.

Quá trình “tu tập” chính là vòng lặp liên tục của việc sử dụng Siêu nhận thức để quan sát, nhận diện sự chi phối của cái tôi, và điều chỉnh hành vi, cho đến khi hệ thống đạt đến trạng thái ổn định, hài hòa của Chân Tâm.

Phần IV: Lộ Trình và Biểu Hiện của Chân Tâm

Việc hiểu Chân Tâm như một trạng thái vận hành tối ưu đã biến hành trình tâm linh từ một con đường mơ hồ thành một lộ trình phát triển có cấu trúc và có chủ đích.

1. Lộ Trình Tiến Hóa Hướng Tới Trạng Thái Vượt Ngã

EhumaH hệ thống hóa lộ trình phát triển của con người thành bốn giai đoạn tiến hóa của Tâm, cho thấy sự tích hợp tuần tự các tầng Tâm hướng tới sự toàn vẹn.1

  1. Giai đoạn 1: Tâm-Thân-Trí Bản năng & Phụ thuộc: Hành vi bị chi phối bởi các tầng sâu (Tầng 2, 3, 4), tập trung vào nhu cầu sinh học và cảm xúc cơ bản.
  2. Giai đoạn 2: Tâm-Thân-Trí Cá nhân & Hình thành Cái Tôi: Tầng 5 (Tự nhận thức) phát triển mạnh, hình thành cái tôi (Ego), nhưng hệ giá trị (Tầng 6) còn vay mượn.
  3. Giai đoạn 3: Tâm-Thân-Trí Tự chủ & Bắt đầu Hòa hợp: Cá nhân làm chủ Tầng 6 (Thế Giới Quan) và Tầng 7 (Hành Vi), xây dựng hệ giá trị tự chủ và sống có mục đích.
  4. Giai đoạn 4: Tâm-Thân-Trí Hòa hợp Toàn diện & Vượt Ngã: Đỉnh cao của sự phát triển, cá nhân kết nối và hiện thực hóa trạng thái vận hành của Tầng 1 (Chân Tâm).

Giai đoạn 4 này không chỉ tương ứng với khái niệm “Tự hiện thực hóa” (Self-Actualization) của Maslow mà còn cộng hưởng sâu sắc với tầng cao nhất mà Maslow đã thêm vào cuối đời: Tự siêu việt (Self-Transcendence).14 Maslow nhận ra rằng sau khi một người đã hiện thực hóa tiềm năng cá nhân, một nhu cầu cao hơn nữa sẽ xuất hiện: nhu cầu vượt ra khỏi bản thân để phục vụ cho một mục đích lớn lao hơn, để kết nối với cái gì đó vượt ngoài cái tôi.14 Đây chính là biểu hiện của một người đang vận hành từ trạng thái Chân Tâm.

2. Biểu Hiện Xã Hội: Từ Vượt Ngã Cá Nhân đến Trí Tuệ Tập Thể

Việc hiện thực hóa Chân Tâm không phải là một sự rút lui khỏi thế giới. Ngược lại, đó là sự khởi đầu của một phương thức sống mới. Tầng 8 (Biểu Hiện Xã Hội) trong mô hình của EhumaH là nơi toàn bộ hệ thống nội tại được biểu hiện ra thế giới bên ngoài.1 Một người vận hành từ trạng thái Chân Tâm sẽ có biểu hiện xã hội khác biệt một cách căn bản. Mục tiêu của họ không còn là sự thành công vị kỷ để củng cố cái tôi, mà là sự cống hiến và kiến tạo dựa trên các giá trị phổ quát.1

Hành động của họ được dẫn dắt bởi lòng trắc ẩn đích thực. Khi ảo tưởng về một cái tôi riêng biệt tan biến, sự đau khổ của người khác được cảm nhận như một phần của chính mình. Trong môi trường tập thể, lòng trắc ẩn này tạo ra sự an toàn tâm lý (psychological safety), một yếu tố then chốt để trí tuệ tập thể (collective intelligence) có thể nảy nở.19 Một nhà lãnh đạo vận hành từ trạng thái Chân Tâm sẽ tự nhiên trở thành chất xúc tác cho sự hòa hợp và sáng tạo của cả một tổ chức, bởi họ dẫn dắt bằng sự thấu hiểu và trí tuệ, thay vì bằng quyền lực và sự kiểm soát.21

Kết Luận: Chân Tâm là Nền Tảng cho Hạnh Phúc Bền Vững

Lý luận về Chân Tâm của EhumaH, khi được phân tích một cách toàn diện, đã vượt qua giới hạn của một khái niệm triết học trừu tượng để trở thành một mô hình phát triển con người có cấu trúc chặt chẽ, khả thi và có thể kiểm chứng khoa học.

Bằng cách định nghĩa Chân Tâm là một trạng thái vận hành vượt ngã, khởi đầu từ nền tảng sinh học nhưng không bất biến mà liên tục phát triển qua tính dẻo thần kinh và tương tác với môi trường, và có thể tiếp cận bằng các công cụ của Trí (đặc biệt là Siêu nhận thức), EhumaH đã vạch ra một lộ trình rõ ràng. Hành trình này không phải là việc tìm kiếm một “cái tôi” vĩnh cửu, mà là quá trình rèn luyện, vun bồi và kiến tạo các điều kiện thuận lợi trong Thân và Trí để trạng thái hòa hợp tối ưu của Chân Tâm có thể trồi lên và biểu hiện một cách bền vững.1

Cuối cùng, việc hiện thực hóa Chân Tâm không phải là một hành trình hướng nội ích kỷ, mà là nền tảng cho một cuộc sống cống hiến và hạnh phúc đích thực. Nó là sự chuyển hóa từ một cuộc đời bị điều khiển bởi các chương trình bản năng và xã hội sang một cuộc đời được kiến tạo bởi sự thấu suốt, từ bi và trí tuệ. Đây chính là con đường dẫn đến Hạnh phúc Bền vững—mục tiêu tối thượng của triết lý EhumaH—một trạng thái hạnh phúc không phụ thuộc vào ngoại cảnh, mà nảy sinh từ sự hòa hợp toàn diện và sâu sắc của chính hệ thống Tâm-Thân-Trí.1

Nguồn trích dẫn

  1. 9 Tầng Của Trí – Bản Chuẩn.docx
  2. Changes Induced by Mind–Body Intervention Including Epigenetic Marks and Its Effects on Diabetes – PubMed Central, truy cập vào tháng 7 16, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7865217/
  3. 3 Epigenetic Reasons to Meditate Your Stress Away, truy cập vào tháng 7 16, 2025, https://www.whatisepigenetics.com/3-epigenetic-reasons-to-meditate-your-stress-away/
  4. Lý Luận Về Chân Tâm Của EhumaH – EhumaH, truy cập vào tháng 7 16, 2025, https://ehumah.com/ly-luan-ve-chan-tam-cua-ehumah
  5. Đức Phật dạy gì về “Vô ngã”?, truy cập vào tháng 7 16, 2025, https://www.tapchinghiencuuphathoc.vn/duc-phat-day-gi-ve-vo-nga.html
  6. Tinh Hoa Của Thuyết Vô Ngã Trong Phật Giáo (Song Ngữ Vietnamese-English), truy cập vào tháng 7 16, 2025, http://thuvienhoasen.org/a39152/tinh-hoa-cua-thuyet-vo-nga-trong-phat-giao-song-ngu-vietnamese-english-
  7. Vô ngã – Wikipedia tiếng Việt, truy cập vào tháng 7 16, 2025, https://vi.wikipedia.org/wiki/V%C3%B4_ng%C3%A3
  8. Vô Ngã Là gì? Hiểu Đúng Về Vô Ngã Trong Phật Giáo Việt Nam, truy cập vào tháng 7 16, 2025, https://batchanhdao.vn/vo-nga-la-gi/
  9. Cách tự nhận thức của người học khi tiếp cận ngôn ngữ mới – ZIM.vn, truy cập vào tháng 7 16, 2025, https://zim.vn/cach-tu-nhan-thuc-cua-nguoi-hoc-khi-tiep-can-ngon-ngu-moi
  10. Nhận thức là gì? Vai trò & cách nâng cao kỹ năng nhận thức – PACE, truy cập vào tháng 7 16, 2025, https://www.pace.edu.vn/tin-kho-tri-thuc/ky-nang-nhan-thuc
  11. Meditation and the wandering mind: a theoretical framework of underlying neurocognitive mechanisms – PMC – PubMed Central, truy cập vào tháng 7 16, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7769998/
  12. Domain-specific enhancement of metacognitive ability following meditation training, truy cập vào tháng 7 16, 2025, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24820248/
  13. A Metacognitive Perspective on Mindfulness: An Empirical Investigation – PubMed Central, truy cập vào tháng 7 16, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4501210/
  14. Maslow’s forgotten pinnacle: Self-transcendence – Big Think, truy cập vào tháng 7 16, 2025, https://bigthink.com/neuropsych/maslow-self-transcendence/
  15. Rediscovering the Later Version of Maslow’s Hierarchy of Needs: Self-Transcendence and Opportunities for Theory, Research, and Unification – ResearchGate, truy cập vào tháng 7 16, 2025, https://www.researchgate.net/publication/232510315_Rediscovering_the_Later_Version_of_Maslow’s_Hierarchy_of_Needs_Self-Transcendence_and_Opportunities_for_Theory_Research_and_Unification
  16. What is Self-Transcendence? Definition and 6 Examples (+PDF) – Positive Psychology, truy cập vào tháng 7 16, 2025, https://positivepsychology.com/self-transcendence/
  17. Human Transcendence – Luminary Quotes, truy cập vào tháng 7 16, 2025, https://luminaryquotes.com/quote/human-transcendence/
  18. 30 Inspiring Abraham Maslow Quotes to Power-Up Your Perspective – Achology, truy cập vào tháng 7 16, 2025, https://achology.com/psychology/30-abraham-maslow-quotes/
  19. Leading with Compassion and Collective Intelligence: Strategic Pathways to Sustainable Public Sector and Business Performance – ResearchGate, truy cập vào tháng 7 16, 2025, https://www.researchgate.net/publication/392403242_Leading_with_Compassion_and_Collective_Intelligence_Strategic_Pathways_to_Sustainable_Public_Sector_and_Business_Performance
  20. Better Culture Starts With Compassionate Leadership | CCL, truy cập vào tháng 7 16, 2025, https://www.ccl.org/articles/leading-effectively-articles/create-better-culture-start-with-compassionate-leadership/
  21. The Intelligence of Kindness: A call for Compassionate Leadership – Alumni Global, truy cập vào tháng 7 16, 2025, https://alumniglobal.com/our-perspectives/the-intelligence-of-kindness-a-call-for-compassionate-leadership
  22. View of Leading with Compassion and Collective Intelligence: Strategic Pathways to Sustainable Public Sector and Business Performance, truy cập vào tháng 7 16, 2025, https://transglobalpunet.com/index.php/ijmmsr/article/view/37/36