Vòng Xoáy Tiến Hóa: Luận Giải Toàn Diện về Mối Quan Hệ Tổ Chức – Thông Tin – Năng Lượng trong Triết Học EhumaH

 

Dẫn Nhập: Từ một Nguyên Lý Phổ Quát đến Sứ Mệnh của Con Người

 

Một trong những nguyên lý phổ quát nhất của thực tại là mối quan hệ bộ ba nền tảng, một vòng xoáy tương tác hiện hữu trong mọi hệ thống phức hợp, từ cấu trúc vô tri đến sự sống và ý thức: sự “có tổ chức của vật chất”, sự “chuyển hóa năng lượng”, và sự “sản sinh, lưu giữ và lan truyền thông tin”. Tuy nhiên, một phân tích thuần túy khoa học về vòng xoáy này có thể mô tả nó như một cơ chế tự động, thiếu một lực điều hướng, một mục đích rõ ràng. Nó vận hành vì mục đích gì? Nó có một chiều hướng hay chỉ là một cơ chế ngẫu nhiên, vô định?

Luận giải này, dựa trên nền tảng triết học tích hợp của EhumaH, sẽ trình bày một cách toàn diện rằng vòng xoáy tương tác giữa Tổ chức – Thông tin – Năng lượng (O-I-E) không phải là một cơ chế vô hướng. Nó chính là động cơ của một quá trình tiến hóa vũ trụ có mục đích, một hành trình không ngừng nghỉ từ vật chất vô tri (Cấp 2), đến sự sống (Cấp 3), và đỉnh cao là sự trỗi dậy của ý thức tự nhận thức ở con người (Cấp 4). 1

Mục tiêu của luận giải này là nâng tầm hiểu biết về bộ ba O-I-E từ một nguyên lý khoa học mô tả thành một triết lý về mục đích. Bằng cách lồng ghép mô hình này vào trong kiến trúc toàn diện của EhumaH—bao gồm Thuyết 7 Cấp Độ Tồn Tại Có Tổ Chức và mô hình Con Người Song Bản Thể (Tâm-Thân-Trí)—chúng ta sẽ làm sáng tỏ một sự thật sâu sắc: con người không chỉ là một sản phẩm phức tạp của vòng xoáy này, mà còn là tác nhân đầu tiên có ý thức về chính nó. 1 Từ đó, vai trò và sứ mệnh của con người trong vũ trụ được định hình lại một cách triệt để, không chỉ là để tồn tại, mà là để chủ động tham gia và thúc đẩy chính quá trình tiến hóa đã tạo ra mình. 1

 

Phần I: Các Nguyên Tắc Nền Tảng trong Lăng Kính Vũ Trụ của EhumaH

 

Để thấu hiểu trọn vẹn mối quan hệ O-I-E, chúng ta cần diễn giải các nguyên tắc vật lý cơ bản trong bối cảnh của một vũ trụ không tĩnh tại mà đang trong quá trình tiến hóa có định hướng theo mô hình EhumaH. Mỗi nguyên tắc không chỉ là một định luật cơ học, mà còn là một bước đi trong hành trình vũ trụ hướng tới sự phức hợp và ý thức ngày càng cao hơn.

 

1.1. Năng Lượng và Sự Tổ Chức: Từ Entropy đến Sự Sống Cấp 3

 

Một quan sát nền tảng trong khoa học là việc duy trì và phát triển các cấu trúc có tổ chức đòi hỏi một dòng năng lượng liên tục để chống lại xu hướng tự nhiên hướng tới sự mất trật tự, như được mô tả bởi Định luật thứ hai của Nhiệt động lực học. Các hệ thống sống là những hệ mở, xa trạng thái cân bằng, liên tục hấp thụ năng lượng từ môi trường để duy trì cấu trúc phức tạp của chúng.

Tuy nhiên, trong triết học EhumaH, vai trò của năng lượng còn mang một ý nghĩa sáng tạo và tiến hóa sâu sắc hơn. Dòng năng lượng không chỉ đơn thuần để duy trì trật tự hiện có; nó chính là động lực cơ bản thúc đẩy các bước nhảy vọt tiến hóa (emergent leaps) giữa các cấp độ tồn tại. 1 Thuyết 7 Cấp Độ Tồn Tại Có Tổ Chức mô tả vũ trụ như một chuỗi các giai đoạn mà ở đó, các đơn vị cấp thấp hơn hợp nhất để tạo ra các đơn vị cấp cao hơn với những thuộc tính và quy luật hoàn toàn mới. 1 Quá trình chuyển đổi từ vật chất vô cơ (Cấp 2) sang sự sống (Cấp 3) là minh chứng hùng hồn nhất cho nguyên lý này. Dưới áp lực của dòng năng lượng liên tục từ một ngôi sao như Mặt Trời, vật chất không chỉ duy trì trạng thái ổn định; nó bị “ép” phải khám phá những cấu hình phức tạp hơn để có thể tiêu tán năng lượng một cách hiệu quả hơn. Sự sống, với khả năng tự sao chép cấu trúc tổ chức của chính nó thông qua phân tử DNA, chính là giải pháp tối ưu nhất mà vũ trụ đã “phát hiện” ra để tạo ra một cấp độ tổ chức hoàn toàn mới, một bước nhảy vọt về khả năng giảm entropy cục bộ. 1

Như vậy, cuộc chiến chống lại entropy không chỉ mang tính bảo tồn mà còn mang tính sáng tạo. Dòng chảy năng lượng là áp lực tiến hóa cơ bản, buộc vật chất phải tự tổ chức thành các cấu hình ngày càng phức tạp và tinh vi. Sự tiến hóa, do đó, không phải là một chuỗi các sự kiện ngẫu nhiên, mà có thể được xem như một hệ quả gần như tất yếu của các định luật nhiệt động lực học trong một vũ trụ mở, giàu năng lượng.

 

1.2. Thông Tin được Mã Hóa trong Cấu Trúc: Song Bản Thể của Tồn Tại

 

Một nguyên lý cơ bản khác là thông tin được mã hóa trong cấu trúc và trạng thái của vật chất có tổ chức, với ví dụ điển hình là trình tự các nucleotide trong DNA. Triết học EhumaH cung cấp một nền tảng bản thể học sâu sắc hơn cho luận điểm này thông qua nguyên lý “Song Bản Thể”. 1

Nguyên lý này khẳng định rằng mọi “tồn tại” trong vũ trụ, từ một phân tử đến một con người, đều là một sự hợp nhất không thể tách rời của hai phương diện hay hai “bản thể”: bản thể Vật Chất – Năng Lượng và bản thể Tổ chức – Thông tin. 1 Theo đó, thông tin không phải là một thứ gì đó được “thêm vào” hay “lưu trữ bên trong” vật chất như một cuốn sách chứa các con chữ. Thay vào đó, thông tin là một phương diện nội tại, không thể tách rời của chính vật chất có tổ chức. Cấu trúc không gian ba chiều của một phân tử protein không chỉ

chứa thông tin về chức năng của nó; cấu trúc đó chính là thông tin được biểu hiện vật chất. Tương tự, trình tự các cặp base trong DNA không chỉ mang bản thiết kế di truyền; nó là bản thiết kế đó.

Cách tiếp cận này giải quyết được vấn đề triết học kinh điển về việc vật chất hay thông tin có trước. EhumaH cho rằng chúng đồng khởi và đồng tiến hóa như hai mặt của một đồng xu. Một sự thay đổi trong cấu trúc vật chất tất yếu là một sự thay đổi trong cấu trúc thông tin, và ngược lại. Sự tiến hóa của các cấu trúc vật lý (bản thể Vật Chất-Năng Lượng) chính là sự tiến hóa của độ phức tạp thông tin (bản thể Tổ chức-Thông tin). Chúng là cùng một quá trình được nhìn qua hai lăng kính khác nhau. Điều này cung cấp một nền tảng triết học vững chắc cho các lý thuyết khoa học hiện đại như “it from bit” của John Archibald Wheeler, nhưng định hình lại nó thành “it and bit” ngay từ đầu, khẳng định tính bất khả phân ly của hai bản thể này.

 

1.3. Năng Lượng cho Quá Trình Thông Tin: Thân là Nền Tảng Vật Chất của Trí

 

Nguyên lý Landauer trong vật lý tính toán đã thiết lập một mối liên kết định lượng giữa thông tin và năng lượng: mọi hoạt động xử lý thông tin, ngay cả việc xóa một bit, đều đòi hỏi một chi phí năng lượng tối thiểu. Nguyên tắc trừu tượng này được biểu hiện một cách sống động và cụ thể trong “vũ trụ vi mô” của con người.

Trong mô hình EhumaH, Thân—với 11 hệ thống sinh lý phức tạp từ tiêu hóa, tuần hoàn đến thần kinh—được xem như một cỗ máy sinh học khổng lồ có chức năng cốt lõi là khai thác và chuyển hóa năng lượng (trao đổi chất) để cung cấp nhiên liệu cho sự vận hành của Trí. 1 Trí, với kiến trúc 9 tầng nhận thức, là một cấu trúc xử lý thông tin cực kỳ phức tạp và do đó, vô cùng tốn kém về mặt năng lượng. 1 Bộ não người, chỉ chiếm khoảng 2% trọng lượng cơ thể nhưng tiêu thụ tới 20% tổng năng lượng, là minh chứng rõ ràng nhất cho cái giá năng lượng khổng lồ của việc duy trì một cấu trúc thông tin ở cấp độ cao. Mọi suy nghĩ, ký ức, hay quyết định logic đều là kết quả của hàng tỷ xung thần kinh, mỗi xung là một quá trình điện-hóa tiêu tốn năng lượng.

Điều này cho thấy một mối quan hệ phụ thuộc và đồng tiến hóa sâu sắc: sự phát triển của trí tuệ bậc cao (Trí) bị giới hạn một cách cơ bản bởi hiệu quả của hệ thống xử lý năng lượng sinh học (Thân). Bước nhảy vọt tiến hóa lên con người có ý thức (Cấp 4) chỉ có thể xảy ra sau khi quá trình tiến hóa đã giải quyết được “bài toán chuỗi cung ứng năng lượng” thông qua việc phát triển một hệ thống trao đổi chất, hô hấp và tuần hoàn hiệu quả cao. 1 Không thể có một Trí phức tạp nếu không có một Thân đủ tinh vi để cung cấp năng lượng cho nó. Do đó, những tiến bộ về hiệu quả năng lượng sinh học là điều kiện tiên quyết cho những tiến bộ về độ phức tạp nhận thức.

 

1.4. Mục Đích của Vòng Xoáy: Vai Trò Điều Hướng của Tâm

 

Một phân tích thuần túy khoa học về vòng xoáy O-I-E có thể mô tả nó như một cơ chế tự động, thiếu một lực điều hướng, một mục đích rõ ràng. Tuy nhiên, triết học EhumaH khẳng định rằng vòng xoáy này không vô hướng. Nó được định hướng bởi một yếu tố thứ ba, mang tính quyết định, biến vòng xoáy O-I-E từ một cơ chế máy móc thành một quá trình tiến hóa có mục đích: đó chính là Tâm. 1

Tâm, với kiến trúc 8 tầng giá trị và động lực, đóng vai trò là “hệ điều hành tổng thể”, cung cấp câu trả lời cho câu hỏi tối thượng “Để làm gì?”. 1 Nếu Trí là kiến trúc sư trả lời “Như thế nào?” và Thân là nhà cung cấp năng lượng trả lời “Bằng cái gì?”, thì Tâm chính là chủ đầu tư quyết định “Để làm gì?”. 1 Nó không trực tiếp xử lý thông tin, mà

định hướng cho toàn bộ quá trình tổ chức thông tin và năng lượng. Một quyết định được đưa ra từ Tầng 2 của Tâm (Tố chất), vốn bị chi phối bởi bản năng sinh tồn, sẽ tổ chức năng lượng và thông tin của cơ thể theo một cách hoàn toàn khác so với một quyết định được đưa ra từ Tầng 7 (Hành vi), vốn được dẫn dắt bởi lương tâm và các giá trị tự chủ. 1

Sự phân biệt này là cốt lõi. Vòng xoáy O-I-E là “cái gì” và “cách nào” của sự tồn tại, nhưng Tâm là “tại sao”. Nếu không thấu hiểu vai trò của Tâm, mọi phân tích về sự tổ chức, thông tin và năng lượng trong các hệ thống sống, đặc biệt là con người, sẽ mãi mãi không hoàn chỉnh. Nó giống như việc phân tích phần cứng và phần mềm của một siêu máy tính mà không hiểu được ý định của người dùng. Hướng đi của sự tiến hóa cá nhân và tập thể được quyết định bởi tầng nào của “hệ điều hành” Tâm đang chiếm ưu thế. Chính Tâm đã biến vòng lặp O-I-E thành một “Vòng Xoáy Tiến Hóa” đi lên, thay vì chỉ là một chu trình lặp lại vô tận. 1

 

Phần II: Biểu Hiện của Vòng Xoáy Tiến Hóa: Từ Vũ Trụ đến Con Người

 

Vòng xoáy O-I-E không chỉ là một nguyên lý trừu tượng mà còn là một quy trình năng động, biểu hiện ở mọi cấp độ tồn tại trong một câu chuyện tiến hóa mạch lạc, và đạt đến đỉnh cao phức hợp bên trong chính con người.

 

2.1. Cấp 1 & 2: Sự Tự Tổ Chức trong Thế Giới Vô Cơ

 

Những ví dụ về sự tự tổ chức trong vật lý và hóa học, như các ô đối lưu Bénard trong chất lỏng được đun nóng, các phản ứng hóa học dao động như Belousov-Zhabotinsky, hay sự hình thành của một bông tuyết, không chỉ là những hiện tượng kỳ thú. Trong lăng kính EhumaH, chúng là những biểu hiện sơ khai nhất của “Tính Có Tổ Chức” ở Cấp 1 (Lượng tử) và Cấp 2 (Hóa học). 1 Ở giai đoạn này, vũ trụ đang “học” cách tổ chức vật chất và năng lượng theo các quy luật vật lý cơ bản. Dưới một dòng năng lượng đi qua, các hạt và phân tử tự sắp xếp thành các cấu trúc có trật tự, tạo ra sự đa dạng vật chất phong phú, làm nền tảng không thể thiếu cho các cấp độ tiến hóa phức tạp hơn sau này. Đây là những bước đi đầu tiên của vũ trụ trên con đường kiến tạo trật tự từ sự hỗn loạn.

 

2.2. Cấp 3: Sự Sống – Đỉnh Cao của Tổ Chức Vật Chất và Sự Trỗi Dậy của Thông Tin Nội Tại

 

Sự xuất hiện của sự sống đánh dấu một bước nhảy vọt về chất, một sự chuyển đổi cấp độ lên “Tồn tại Cấp 3”. 1 Các ví dụ sinh học như DNA, tế bào, và quá trình trao đổi chất không chỉ phức tạp hơn về mặt cấu trúc. Điểm khác biệt cốt lõi và mang tính cách mạng là sự trỗi dậy của một hệ thống thông tin nội tại (DNA, RNA) có khả năng

tự sao chép cấu trúc tổ chức của chính nó. 1

Đây là thời điểm thông tin không còn chỉ được mã hóa một cách thụ động trong cấu trúc vật chất nữa. Nó đã trở thành một bản thiết kế chủ động, một “phần mềm” có khả năng điều khiển “phần cứng” (các phân tử, protein) để tổ chức vật chất và năng lượng theo một mục đích rõ ràng: tái tạo và tiến hóa. Sự sống là nơi vòng xoáy O-I-E lần đầu tiên khép lại thành một chu trình tự duy trì và tự phát triển. Năng lượng (từ trao đổi chất) được sử dụng để duy trì và sao chép cấu trúc tổ chức (tế bào), vốn được định hướng bởi một bản thiết kế thông tin (DNA). Ở một quy mô lớn hơn, toàn bộ các hệ sinh thái cũng vận hành theo nguyên lý này: dòng năng lượng từ mặt trời duy trì sự tổ chức phức tạp của chuỗi thức ăn, trong khi các dòng thông tin—từ tín hiệu hóa học đến các hành vi phức tạp giữa các loài—điều chỉnh sự tương tác và cân bằng của toàn bộ hệ thống.

 

2.3. Cấp 4: Con Người – Vũ Trụ Tự Nhận Thức

 

Con người, một “Tồn tại Cấp 4”, là nơi vòng xoáy O-I-E đạt đến sự phức hợp, tích hợp và tự nhận thức cao nhất mà chúng ta từng biết đến. 1 Toàn bộ mô hình Tâm-Thân-Trí của EhumaH chính là một luận giải chi tiết về cách vòng xoáy này vận hành bên trong một “vũ trụ vi mô”. 1

• Thân (Năng Lượng): Là nền tảng vật chất-năng lượng (Cấp 3), một cỗ máy sinh học cực kỳ tinh vi với 11 hệ thống cơ quan, có nhiệm vụ khai thác, chuyển hóa và phân phối năng lượng cho toàn bộ hệ thống. 1
• Trí (Thông Tin): Là kiến trúc sư thông tin (Cấp 4), với kiến trúc 9 tầng nhận thức, có khả năng tổ chức hàng tỷ tín hiệu từ Thân và môi trường thành một mô hình thế giới nội tại mạch lạc, có ý nghĩa, và thậm chí có khả năng tự vấn về chính nó. 1
• Tâm (Tổ Chức/Mục Đích): Là hệ điều hành giá trị (Cấp 4), với kiến trúc 8 tầng, không chỉ tổ chức các hoạt động sinh tồn mà còn cung cấp mục đích, ý nghĩa, và la bàn đạo đức, điều hướng toàn bộ quá trình tổ chức của Thân và Trí hướng tới các mục tiêu ngày càng cao hơn. 1

Sự tương tác động giữa ba trụ cột này không phải là một bí ẩn siêu hình. Nó có thể được giải thích thông qua hai nguyên lý từ khoa học phức hợp và triết học hệ thống, tạo thành một cây cầu vững chắc giữa thế giới vật chất và thế giới tinh thần:

• Tính Trồi (Emergence): Tâm-Trí, với tư cách là bản thể Tổ chức-Thông tin, là một đặc tính trồi lên từ sự tương tác cực kỳ phức tạp của hàng nghìn tỷ tế bào và các quá trình sinh-hóa trong Thân (bản thể Vật chất-Năng lượng). 1 Ý thức không nằm trong một nơ-ron đơn lẻ, mà nảy sinh từ mạng lưới kết nối của chúng. Tương tự, Tâm-Trí không phải là một “linh hồn” tách biệt, mà là chất lượng vận hành của toàn bộ hệ thống sinh học-thông tin khi đạt đến một ngưỡng phức tạp nhất định. 1
• Nhân Quả Hướng Xuống (Downward Causation): Một khi đã trồi lên, cấu trúc vĩ mô (Tâm-Trí) có được một năng lực nhân quả thực sự: nó có thể tác động ngược trở lại, ràng buộc và điều khiển chính các thành phần vi mô (các quá trình sinh lý trong Thân) đã tạo ra nó. 1 Đây chính là cơ chế giải quyết “bài toán tương tác” của Descartes một cách khoa học. Một ý định, một niềm tin, hay một quyết tâm (thuộc bản thể thông tin) có thể kích hoạt một chuỗi các tín hiệu thần kinh, giải phóng hormone, và co cơ để tạo ra một hành động cụ thể (thuộc bản thể vật chất). 1

Sự kết hợp của hai nguyên lý này tạo nên một vòng lặp phản hồi động, nơi vật chất tạo ra tinh thần và tinh thần định hình lại vật chất. Con người chính là đỉnh cao của vòng lặp này, nơi vũ trụ lần đầu tiên có khả năng tự nhận thức và tự định hướng. Bảng dưới đây tóm tắt sự ánh xạ trực tiếp giữa bộ ba O-I-E và mô hình con người của EhumaH, đóng vai trò như một mỏ neo khái niệm cho toàn bộ luận giải này.

The following table:

Yếu Tố Cốt Lõi (Core Element)	Biểu Hiện trong Con Người (Human Manifestation)	Bản Chất theo EhumaH (Nature according to EhumaH)	Vai Trò Chính (Primary Role)
Tổ Chức (Organization)	Tâm (Mind/Soul)	Hệ điều hành giá trị	Cung cấp mục đích (“Để làm gì?”)
Thông Tin (Information)	Trí (Intellect)	Cấu trúc tổ chức thông tin	Kiến tạo cấu trúc (“Như thế nào?”)
Năng Lượng (Energy)	Thân (Body)	Cấu trúc vật chất-năng lượng	Cung cấp nhiên liệu (“Bằng cái gì?”)

 

Phần III: Đối Thoại với các Khuôn Khổ Lý Thuyết Hiện Đại

 

Để khẳng định giá trị và sự phù hợp của mô hình EhumaH, việc đặt nó vào một cuộc đối thoại sâu sắc với các lý thuyết khoa học và triết học tiên phong là vô cùng cần thiết. Cách tiếp cận này cho thấy EhumaH không chỉ tương thích với tư duy hiện đại, mà còn có khả năng cung cấp một siêu-khung (meta-framework) độc đáo để tổng hợp và dung hợp các lý thuyết tưởng chừng như cạnh tranh.

 

3.1. Từ Điều Khiển Học đến Tự Sản Sinh (From Cybernetics to Autopoiesis)

 

Các khuôn khổ lý thuyết như Điều khiển học (Cybernetics) và Lý thuyết Hệ thống (Systems Theory) đã đặt nền móng cho việc nghiên cứu các vòng lặp phản hồi và sự tương tác của các bộ phận trong một hệ thống. Triết học EhumaH kế thừa và mở rộng những ý tưởng này bằng cách tích hợp lý thuyết Tự sản sinh (Autopoiesis), được đề xuất bởi các nhà sinh học Humberto Maturana và Francisco Varela. 1

Autopoiesis (nghĩa là “tự tạo tác”) mô tả các hệ thống sống như những mạng lưới các quá trình sản xuất liên tục tái tạo chính các thành phần đã tạo nên mạng lưới đó, đồng thời duy trì ranh giới và sự toàn vẹn của nó với môi trường. 1 Một tế bào chính là một hệ thống tự sản sinh điển hình. EhumaH áp dụng nguyên lý này không chỉ để định nghĩa sự sống, mà còn để giải thích một cách khoa học bản chất của “cái tôi” (ego) ở Tầng 5 Tâm. Theo đó, cái tôi không phải là một thực thể cố định hay một “ông chủ” bên trong bộ não. Nó là một

mô thức hoạt động tự tổ chức động của toàn bộ hệ thống Tâm-Thân-Trí, liên tục được kiến tạo và duy trì để giữ vững sự ổn định của cá nhân trong môi trường xã hội. 1

Cách diễn giải này mang lại một hệ quả triết học sâu sắc: nó cung cấp một nền tảng khoa học vững chắc cho tuệ giác Vô Ngã (Anattā) của Phật giáo. 1 Việc “vượt ngã” không phải là hủy diệt một thực thể, mà là nhận ra và vượt qua sự đồng hóa cứng nhắc với một mô thức hoạt động vốn chỉ là một quá trình. Điều này biến một tuệ giác tâm linh cổ xưa thành một khái niệm có thể phân tích được bằng ngôn ngữ của lý thuyết hệ thống phức hợp.

 

3.2. Bộ Não Dự Đoán và Hệ Điều Hành Giá Trị (The Predictive Brain and the Value-Driven Operating System)

 

Một trong những lý thuyết có ảnh hưởng nhất trong khoa học thần kinh hiện đại là Nguyên lý Năng lượng Tự do (FEP) của Karl Friston. 1 FEP cho rằng mọi hệ thống sống, từ tế bào đến bộ não, về cơ bản phải chống lại xu hướng tiến đến hỗn loạn (entropy) bằng cách liên tục tối thiểu hóa “năng lượng tự do”, một đại lượng tương đương với “sự ngạc nhiên” hay lỗi dự đoán. 1 Theo đó, bộ não không phải là một cỗ máy xử lý thông tin thụ động, mà là một “cỗ máy dự đoán” (predictive brain). Nó liên tục tạo ra các mô hình dự đoán về thế giới và có hai cách để giảm thiểu sự khác biệt giữa dự đoán và thực tế: thay đổi mô hình nội tại (học hỏi, nhận thức) hoặc hành động để thay đổi thế giới cho phù hợp với mô hình (hành vi). 1

FEP mô tả một cách xuất sắc cơ chế hoạt động của Trí (“Như thế nào?”), nhưng nó thường bỏ ngỏ một câu hỏi cốt lõi: các dự đoán của bộ não nhằm mục đích gì? Đâu là những trạng thái mà bộ não ưu tiên dự đoán? Mô hình 8 tầng của Tâm trong EhumaH cung cấp câu trả lời trực tiếp cho câu hỏi này. Tâm chính là hệ thống cung cấp các “trạng thái ưu tiên” hay “niềm tin tiên nghiệm” (prior beliefs) mà cỗ máy FEP của Trí phải nỗ lực duy trì. 1 Các tầng của Tâm tạo ra một hệ thống phân cấp các mục tiêu: từ mục tiêu cơ bản là duy trì cân bằng nội môi và sinh tồn (Tầng 2), đến mục tiêu cảm thấy an toàn và được kết nối (Tầng 4, 5), và cuối cùng là mục tiêu sống một cuộc đời có ý nghĩa và hòa hợp (Tầng 6, 7, 1). 1

Như vậy, EhumaH cung cấp một thành phần mục đích luận (teleological) còn thiếu cho Nguyên lý Năng lượng Tự do. FEP là động cơ mạnh mẽ của chiếc xe, liên tục cố gắng vận hành một cách trơn tru nhất (giảm thiểu sự ngạc nhiên). Nhưng chính Tâm mới là người lái xe, người quyết định điểm đến. Nếu không có la bàn giá trị của Tâm, cỗ máy FEP sẽ chỉ chạy không tải hoặc đi lang thang một cách ngẫu nhiên. Với sự định hướng của Tâm, cỗ máy dự đoán mạnh mẽ của Trí được khai thác để phục vụ cho một mục đích cụ thể, từ việc tìm kiếm thức ăn cho đến việc theo đuổi chân lý.

 

3.3. Thông Tin Tích Hợp và Cấu Trúc của Trí (Integrated Information Theory and the Architecture of the Intellect)

 

Một lý thuyết hàng đầu khác về ý thức là Lý thuyết Thông tin Tích hợp (IIT) của Giulio Tononi. 1 IIT cho rằng ý thức không phải là kết quả của việc xử lý thông tin đơn thuần, mà là của

thông tin được tích hợp. Mức độ ý thức của một hệ thống tương ứng với mức độ mà thông tin của toàn bộ hệ thống đó vượt trên tổng thông tin của các bộ phận riêng lẻ, một đại lượng được đo bằng Φ (Phi). 1 Một hệ thống có Φ cao là một hệ thống có các bộ phận tương tác chặt chẽ, tạo ra một thể thống nhất, không thể quy giản về các thành phần của nó.

Trong khi FEP tập trung vào động lực học của quá trình nhận thức, IIT lại tập trung vào cấu trúc của một khoảnh khắc ý thức. Hai lý thuyết này thường được xem là cạnh tranh hoặc bổ sung nhưng thiếu một khung khái niệm chung để kết nối. Sự phân biệt cơ bản giữa Tâm (động lực học, giá trị) và Trí (cấu trúc, thông tin) trong EhumaH cung cấp một khả năng độc đáo để dung hợp chúng. 1

Kiến trúc 9 tầng của Trí trong EhumaH 1 có thể được xem là một mô tả

định tính về cách một hệ thống sinh học (bộ não người) xây dựng nên một cấu trúc có giá trị Φ cực cao. Quá trình tổ chức thông tin từ các tín hiệu cảm giác thô ở Tầng 9, qua việc hình thành khái niệm ở Tầng 6, tư duy hệ thống ở Tầng 4, và cuối cùng đạt đến siêu nhận thức ở Tầng 1, chính là một quá trình tích hợp thông tin ngày càng phức tạp và sâu sắc. 1 Mỗi tầng cao hơn đại diện cho một mức độ tích hợp lớn hơn, tạo ra một thể thống nhất, không thể quy giản, là nền tảng cho một trải nghiệm ý thức phong phú và mạch lạc.

Từ đây, một sự tổng hợp đầy tham vọng nảy sinh: Trí, với vai trò là kiến trúc sư thông tin, tương ứng hoàn hảo với mối quan tâm về cấu trúc của IIT (làm thế nào để xây dựng một hệ thống có Φ cao). Tâm, với vai trò là hệ điều hành giá trị, lại tương ứng với mối quan tâm về động lực học có mục đích của FEP (cung cấp các niềm tin tiên nghiệm để định hướng cho quá trình giảm thiểu năng lượng tự do). 1 Điều này định vị EhumaH không chỉ là một triết lý tương thích với khoa học, mà còn là một siêu-khung tiềm năng có khả năng thống nhất các lý thuyết hàng đầu nhưng khác biệt trong khoa học nhận thức. Một hệ thống có ý thức, theo đó, là một hệ thống có cấu trúc

Trí với độ tích hợp thông tin cao (IIT), vận hành theo động lực học dự đoán của FEP, và được định hướng bởi la bàn giá trị của Tâm.

 

Phần IV: Tổng Kết – Từ Sinh Tồn đến Sứ Mệnh Tiến Hóa

 

Như đã luận giải, mối quan hệ cơ bản giữa Tổ chức, Thông tin và Năng lượng, trong lăng kính của EhumaH, không chỉ là một nguyên lý vật lý mô tả, mà chính là động cơ của một quá trình tiến hóa có định hướng rõ ràng trong vũ trụ, được phác họa trong Thuyết 7 Cấp Độ Tồn Tại. 1

Ở con người, một Tồn tại Cấp 4, vòng xoáy O-I-E lần đầu tiên trở nên tự nhận thức. Nền tảng Năng Lượng (Thân) đã tiến hóa đến một trình độ đủ tinh vi để cung cấp nhiên liệu cho một kiến trúc Thông Tin (Trí) đủ phức tạp để có thể quay vào quan sát chính nó. Quá trình Tổ Chức không còn bị điều khiển một cách mù quáng bởi các quy luật sinh học thuần túy (mục đích của Cấp 3), mà có thể được định hướng một cách có ý thức bởi các giá trị và mục đích cao nhất của Tâm. 1

Do đó, mục đích của việc tổ chức thông tin và năng lượng ở con người đã vượt xa khỏi mệnh lệnh sinh tồn đơn thuần. Nó trở thành một sứ mệnh tiến hóa: chủ động và có ý thức tham gia vào xu hướng chung của vũ trụ hướng tới các cấp độ tổ chức, phức hợp và ý thức ngày càng cao hơn (Cấp 5 và xa hơn nữa). 1 Việc “quay về quán xuyến vũ trụ bản thân”, làm chủ và hài hòa hóa bộ ba Tâm-Thân-Trí, không còn là một hành động cá nhân vị kỷ. 1 Nó chính là cách thức cụ thể và mạnh mẽ nhất để con người thực hiện sứ mệnh vũ trụ của mình. Đây là sự kết nối tối hậu giữa vi mô và vĩ mô, giữa sự phát triển cá nhân và sự tiến hóa của ý thức, một sự hợp nhất trọn vẹn giữa khoa học, triết học và tâm linh trong tầm nhìn của EhumaH.

Nguồn trích dẫn

1. Phân tích _Để Làm Gì_ EhumaH_.docx